چهار مولفه برای یک بازار

با توجه به پیچیدگی‌هایی که در روابط بین‏‌الملل وجود دارد و همین‏طور تنوع و تعدد تغییرات محیطی که اتفاق می‌افتد پیش‏بینی اینکه بازار بورس امسال چه روندی را طی خواهد کرد بسیار دشوار است. اما به هر حال می‌توان متغیرها و مولفه‌های اساسی را که در روند آتی بازارها و اقتصاد را تحت‌الشعاع خود قرار می‌دهد و به نوعی سناریوسازی می‌کند مورد بررسی قرار داد. اکثر فعالان اقتصادی از جمله فعالان بازار سرمایه عمدتاً به سناریوسازی، تشکیل، تدوین و طراحی درخت‌‏واره احتمالات با هدف واکنش نشان دادن به تغییرات محیطی آینده روی آورده‏اند که بسیار مفید است. در مورد بازار سرمایه باید ۴ مولفه کلان مورد بررسی و ارزیابی قرار بگیرد که هریک از این مولفه‏‌ها به بخش‌های کوچک‌تر تقسیم می‌شود که می‌توان با این ۴ مولفه به درخت‌‏واره احتمالات دست پیدا کرد. یکی از این مولفه‏‌ها که اساس تغییرات اقتصاد و بازار سرمایه را تشکیل می‌دهد اوضاع سیاسی است که چه از لحاظ بین‏‌المللی چه داخلی همیشه اصلی‌ترین، مهم‌ترین و غالب‌ترین مولفه‌ای ‏است که بر روند اقتصادی کشور حاکم است. محدودیت‌های تحریم آسیب جدی به وضعیت اقتصاد کشور وارد آورده و به تبع آن شرکت‌های بازرگانی محدودیت‌هایی در بحث واردات و صادرات دارند و به راحتی قادر به انجام مبادلات بین‏‌المللی نیستند تا جایی که بیشتر شرکت‌ها به ویژه در بحث صادرات با مشکلاتی نظیر نقل و انتقال پول و افزایش هزینه‌های معاملاتی مواجه هستند. شرکت‌هایی که واردکننده هستند و قطعات، تجهیزات، مواد اولیه و... وارد می‌کنند به خاطر همین محدودیت‌ها با مشکلاتی مواجه هستند. بنابراین اگر توافق برجام انجام شود می‌توانیم امیدوار باشیم که امسال، سال خوبی برای بورس باشد چرا که رفع محدودیت‌های تحریم می‌تواند تاثیر عمیق و مثبتی روی اکثر فعالیت‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی بگذارد و حتی تکنولوژی‌های داخل را متحول کند. با برداشتن محدودیت‌های تحریمی می‌توانیم به یک رونق نسبی دست پیدا کنیم و بحران‌ها را پشت سر بگذاریم. در خصوص اوضاع سیاست داخلی هم با توجه به فشارهای زیاد اقتصادی که در جامعه وجود دارد، هر لحظه ممکن است اوضاع سیاسی تنش‏زا و متشنج شود که این مسئله تاثیر بسزایی روی بازار سرمایه خواهد گذاشت.

 

دومین مولفه کلان تاثیرگذار که امسال نیز بورس را متاثر از خود خواهد کرد بحث سیاست‏گذاری‌های اقتصادی دولت است که در قالب بودجه، تعیین نرخ سود بانکی، بسته‌های سیاستی که در طول سال اجرا می‌کند، سیاست خصوصی ‏سازی، قیمت‏گذاری‌های دستوری و... بروز و ظهور پیدا می‌کند. دولت می‌تواند به صورت کلان در اقتصاد ورود کند و یا سیاست‌های حمایتی در خصوص بازار سرمایه اعمال کند. بنابراین سیاست‏گذاری‌های اقتصادی امسال دولت روی بازار سرمایه بسیار ‏مشهود و اثرگذار است که با پیش‏بینی این سیاست‏گذاری‌ها می‌توان چشم‏‌انداز بازار سرمایه را مورد تحلیل و ارزیابی قرار داد. می‌توان تاثیرات اعمال هرگونه مقررات و ابلاغیه‌های جدید دولت را روی بازار سرمایه سریعا بررسی کرد. به هر حال تا حدودی می‌شود با توافق یا بدون توافق برجام پیش‏بینی کرد که سیاست‏گذاری‌های دولت در چه حوزه‌هایی می‌تواند اتفاق بیفتد. به عنوان مثال تعیین نرخ دلار بسیار روی بازار سرمایه اثرگذار است.

 

سومین مولفه کلان مهم در روند جریانات بورسی، بحث بازارهای جهانی است. بازارهای جهانی به تبع در سه سال گذشته به خاطر مشکلات ناشی از کرونا ملتهب بود که پس از واکسیناسیون رشد خود را شروع کرد اما با وقوع جنگ روسیه علیه اوکراین هم بازارها دوباره ملتهب شدند؛ قیمت نفت جهانی افزایش پیدا کرد. این تغییرات قیمت‌های جهانی از جمله نفت، محصولات پتروشیمی، فلزات رنگین، مواد معدنی و... بازار سرمایه داخل را تحت تاثیر قرار داد. چون که محصولات خیلی از شرکت‌های مهم بازار سرمایه داخل و شرکت‌های صادرات‏محور، متاثر از قیمت‏گذاری محصولات جهانی هستند.

 

چهارمین عامل کلان، عملکرد و سیاست‏گذاری سازمان بورس است که در خصوص توسعه بازار، تغییرات زیرساخت‌ها از جمله دامنه نوسانات، حجم مبنا، تغییرات در کشف قیمت‌ها، مقرراتی که برای ناشران می‌گذارد، عمق‏دهی به بازار و حمایت از نهادهای مالی بسیار تاثیرگذار است. سازمان بورس که متولی سازمان سرمایه است نقش مهمی در ایجاد زیرساخت‌ها و بسترهای توسعه در بازار آینده سرمایه ایفا می‌کند. با بررسی این ۴ مولفه می‌توان به نوعی سناریوهایی چید که بتوان آمادگی پیدا کرد تا واکنش‌هایی را نسبت به تغییرات این متغیرها نشان داد و به خوبی این تغییرات را مدیریت کرد. در مجموع فکر می‌کنم عامل اصلی و تعیین‏ کننده در جهت اقتصاد و رویدادهای سیاسی داخلی و تغییرات اجتماعی کشور در سال ۱۴۰۱ توافق برجام باشد. ما با برجام مسیر بسیار متفاوتی پیش رو خواهیم داشت و می‌توانیم به تغییرات شاخص‌ها به صورت واقعی خوش‏بین باشیم و بازار سرمایه خوبی داشته باشیم. در چنین فضایی هم شرکت‌های صادراتی و هم وارداتی تحت تاثیرات مثبت قرار می‌گیرند، بازارهای موازی مانند طلا، خودرو و مسکن راکد خواهند بود و نهایتاً بازار سرمایه در چنین جوی از همه بازارها جذاب‌تر خواهد بود و جریان نقدینگی به سمت بورس هدایت خواهد شد. ولی در صورت توافق نکردن ما شاهد بحرانی‌تر شدن اوضاع اقتصادی و سیاسی و اجتماعی خواهیم بود که تبعات آن گریبان بازار سرمایه را نیز خواهد گرفت.