ایستانیوز:امریکا بزرگترین تولیدکننده نفت در دنیا است. در سال قبل این کشور ۱۵ درصد از کل تولید نفت دنیا را به خود اختصاص داد و به همین دلیل توانست در مناسبات نفتی نقش بسزایی ایفا کند. در سال قبل این کشور روزانه ۱۴.۴۶ میلیون بشکه نفت تولید کرد. در این سال سهم عربستان در تولید نفت دنیا برابر با ۱۳ درصد بود و این کشور روزانه ۱۲.۰۸ میلیون بشکه نفت تولید کرد. روسیه با وجود اینکه هشتمین کشور از نظر حجم ذخایر تاییدشده نفتی در دنیا است، از نظر میزان تولید در جایگاه سوم قرار دارد.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بازارهای مالی(ایستانیوز)،نوسانات قیمت نفت در بازار جهانی در یک دهه اخیر باعث نگرانی فعالان اقتصادی و فعالان بازار نفت شده است. طبق تئوری علم اقتصاد ثبات اقتصادی عامل بسیار مهم و تاثیرگذاری در تصمیم‌گیری‌های مهم از قبیل تصمیم‌گیری برای سرمایه‌گذاری، ایجاد اشتغال و فعالیت اقتصادی یا توسعه کسب و کار است و بی‌ثباتی قیمت نفت عاملی است که میتواند زمینه‌ساز بی‌ثباتی در اقتصاد کشورهای دنیا شود. از یک طرف بی‌ثباتی قیمت نفت مصرف‌کنندگان را با چالش‌های بزرگی روبه‌رو میکند و باعث میشود نتوانند برنامه درستی برای میزان هزینه‌های جاری کشور داشته باشند. این بحران اغلب در سال‌هایی که قیمت نفت در بازار جهانی بالا است اتفاق می‌‌‌‌‌‌‌‌افتد و برای تولیدکنندگان افت قیمت نفت چالشی بزرگ و جدی ایجاد و آنها را با کمبود نقدینگی مواجه خواهد کرد.
از طرف دیگر دولت کشورهای مختلف و سیاست‌گذاران اقتصادی هم نگران تاثیر این نوسانات روی اوضاع اقتصادی کشور خود هستند. تحریم نفتی ایران و تهدید امریکا به حذف نفت ایران از بازار جهانی هم به بار مشکلات اقتصادی در دنیا افزوده است. در شرایط بی‌ثباتی قیمت نفت در بازار جهانی، با توجه به استفاده ابزاری کشورهای صادرکننده نفت از بازار نفت و سیاست‌های خصمانه امریکا برای تحریم نفتی ایران به منظور کسب نتیجه مطلوبش در منازعه‌ای که خودش ایجاد کرده است، این سوال ایجاد شده است که آیا حجم ذخایر نفتی دنیا برای تامین نیاز جهان کافی است؟ سوال مهم دیگر این است که کدام کشورها بزرگترین تولیدکننده و مصرف‌کننده نفت در دنیا هستند و کدام‌یک بیشترین اثر را در بازار دارند؟ از طرف دیگر این سوال وجود دارد که آیا دنیای سیاست میتواند روی بازار نفت اثر داشته باشد و در نهایت اینکه تحریم‌های ایران قیمت را تا کجا افزایش میدهد.
یافتن پاسخ همه این سوال‌ها میتواند تا حد زیادی ابهامات موجود در بازار را از بین ببرد و اقتصاد دنیا را به سمت ثبات بیشتر هدایت کند و به فعالان اقتصادی کمک کند تا تصمیم‌گیری‌های صحیح‌تری داشته باشند.
تحریم ایران و بازار نفت
تحریم نفتی ایران مهم‌ترین خبری است که در سال ۲۰۱۸ میلادی در بازار نفت اعلام شد. خبری که میتواند بازار را با چالش‌های تازه‌ای روبه‌رو کند. در ابتدا قرار بود که صادرات نفت ایران به صفر برسد و این تهدید مدت‌ها بر بازار نفت سایه افکنده بود. با وجود اینکه تمامی کارشناسان اعلام کرده بودند امکان رساندن صادرات نفت ایران به صفر وجود ندارد زیرا بازار با کسری قابل توجهی روبه‌رو میشود، دونالد ترامپ به این تهدید ادامه داد. ولی در آستانه ضرب‌الاجل اجرای دور تازه تحریم‌ها علیه ایران اخباری مبنی بر معاف شدن هشت کشور از خرید نفت ایران منتشر شد. کشورهای آسیایی که اصلی‌ترین خریداران نفتی ایران هستند و در زمره بزرگترین مصرف‌کنندگان نفت دنیا هم قرار دارند. کشورهایی از قبیل کره جنوبی و ژاپن و هند که در سال‌های قبل بخش اعظم نیازشان را از ایران تامین می‌‌‌‌‌‌‌‌کردند. سی‌ان‌ان بر این باور است که تصمیم‌گیری تازه امریکا که باعث دلسرد شدن جان بولتون در مقابل ایران شده است، نشان‌دهنده یک عقب‌نشینی بسیار مهم در حوزه تحریم‌ها است. برخی دیگر بر این باور هستند که معاف شدن ۸ کشور از تحریم خرید نفت ایران به دنیا اثبات کرد که امریکا نمی‌تواند راهکاری برای جبران کسری نفت ایران در بازار پیدا کند و بازار نفت جهان به نفت ایران نیاز دارد. برخی دیگر معتقدند امریکا می‌‌‌‌‌‌‌‌خواهد نفت ایران را به صورت تدریجی از بازار حذف کند تا به بازار و قیمت نفت فشار وارد نشود. به هر حال به نظر می‌‌‌‌‌‌‌‌رسد ایران با استفاده از این معافیت میتواند حداقل تا چند ماه آینده به فروش نفت خود ادامه دهد ولی بدون شک میران صادراتش کاهش خواهد یافت و درآمدش کمتر خواهد شد. از طرف دیگر هنوز مشکل موانع مالی برای وارد کردن پول نفت به اقتصاد ایران پابرجا است. به خصوص بعد از تحریم بانک مرکزی این معضل بزرگ‌تر هم شد و روزهای تلخ گذشته را به اقتصاد ایران یادآوری کرد.
کابوس اقتصاد ایران و جهان
سایت اویل پرایس در این مورد نوشت: تحریم‌ها به کابوسی برای اقتصاد ایران تبدیل شده است، کابوسی که هر روز بزرگ‌تر میشود و بر بخش بزرگ‌تری از اقتصاد سایه می‌افکند ولی باید در نظر داشت که در دنیای امروزی بحران در یک کشور بدون شک به دیگر کشورها هم آسیب وارد خواهد کرد.
این سایت در ادامه نوشت: کابوس تحریم‌های اقتصادی تنها ایران را درگیر نخواهد کرد بلکه تمامی کشورهای دنیا را دچار بحران میکند. با کاهش صادرات نفت ایران، بدون شک بازار با شوک روبه‌رو میشود و این شوک زمینه‌ساز افزایش قیمت نفت میشود ولی تاکنون کارشناسان نتوانسته‌اند در مورد قیمت نفت بعد از تحریم ایران پیش‌بینی درستی ارائه دهند. از طرف دیگر باید در نظر داشت که امریکا این‌بار در اجرای تحریم‌ها تقریبا تنها است. این‌بار امریکا همراهی کشورهای اروپایی و چین و روسیه را ندارد. البته شمار زیادی از کشورها تحت فشارهای امریکا با این تحریم‌ها همراه می‌‌‌‌‌‌‌‌شوند ولی برخی مانند روسیه اعلام کرده‌اند که از ابزارهای خود برای کمک به ایران در مسیر صادرات نفت استفاده می‌‌‌‌‌‌‌‌کنند، یا چین اعلام کرده است دلیلی برای عدم کاهش خرید نفت از ایران ندارد.
چین دلیل دیگری برای عدم همراهی با امریکا دارد. دونالد ترامپ از زمانی که روی کار آمد در مورد تعرفه‌های وارداتی کالاهای چینی صحبت کرد و بالاخره تعرفه‌ها را افزایش داد. با وجود اینکه چین هم در اقدامی تلافی‌جویانه نرخ تعرفه کالاهای وارداتی از امریکا را بیشتر کرد ولی تمامی این منازعات باعث شد تا رابطه دو کشور سرد شود و ایستادگی در مقابل خواست امریکا به یک سیاست قدرت‌طلبانه توسط چین تبدیل شود. در روزهای اولیه ماه نوامبر اخبار ضد و نقیضی در مورد تصمیم چین درباره خرید نفت از ایران منتشر شد. از یک طرف برخی از رسانه‌ها در مورد کاهش خرید نفت چین از امریکا و افزایش خریدش از ایران صحبت می‌‌‌‌‌‌‌‌کردند و برخی رسانه‌های دیگر از قبیل اویل پرایس و سی‌ان‌ان از مذاکرات پشت پرده بین دو کشور و افزایش خرید نفت چین از امریکا با قیمت مناسب خبر دادند. این رسانه‌ها مدعی شدند که چین بخشی از نفت وارداتی خود را از ایران کاهش داد و امریکا را جایگزین کرد.
وضعیت تحریم‌های ایران، میزان صادرات نفت این کشور، وسعت تحریم‌های اقتصادی و تاثیر آن روی اقتصاد ایران یکی از موضوعات بسیار مهم و تاثیرگذار در بازار نفت دنیا است زیرا هم ایران در زمره برترین کشورهای جهان از نظر حجم ذخایر تاییدشده نفتی قرار گرفته است و هم یکی از بزرگترین تولیدکنندگان نفت است. از طرف دیگر ایران در موقعیت جغرافیایی بسیار استراتژیکی قرار گرفته است. این کشور در خاورمیانه، یکی از نفت‌خیزترین مناطق دنیا قرار گرفته است و کنترل یکی از بزرگترین تنگه‌های نفتی را دارد. این کشور را می‌‌‌‌‌‌‌‌توان امن‌ترین کشور خاورمیانه دانست که به دلیل بازار بزرگ و نسبتا بکر آن یکی از بهترین کشورها برای سرمایه‌گذاری است، البته در صورتی که فشار تحریم‌ها و تهدیدها یا به تعبیر صحیح‌تر فشار سیاسی غرب علیه این کشور از میان برداشته شود.
از طرف دیگر امریکا هم در این میان جایگاه خاصی دارد. این کشور که در دهه‌های قبل در میان واردکنندگان نفت قرار داشت، هم‌اکنون یکی از اصلی‌ترین تولیدکنندگان نفت دنیا است و در بازار میتواند نقش بسزایی داشته باشد. تقابل بین ایران و امریکا در مسئله نفتی، تقابل بین امریکا و چین در عرصه تجاری و تقابل بین روسیه و امریکا در عرصه سیاسی همگی تاثیر بزرگی در اقتصاد جهان بر جای خواهد گذاشت.
بزرگترین مالکان ذخایر نفتی کدام‌اند؟
حجم ذخایر نفتی یکی از فاکتورهای بسیار مهم در تعیین قدرت یک کشور در بازار است زیرا نشان میدهد در صورت جذب میزان کافی سرمایه، کدام‌یک از کشورها می‌‌‌‌‌‌‌‌توانند نقش تعیین‌کننده‌تری در بازار نفت داشته باشند. طبق گزارش اخیر اداره اطلاعات انرژی امریکا، ونزوئلا بزرگترین مالک ذخایر نفتی در دنیا است. این کشور بحران‌زده اقتصادی که با چالش‌های بسیار بزرگی دست و پنجه نرم میکند و بسیاری از ساکنانش با وجود منابع مالی و ثروت ملی کلان، به کشورهای همسایه پناه برده‌اند، ۳۰۰هزار و ۸۷۸ میلیارد بشکه ذخیره نفتی دارد. حجم ذخایر نفتی این کشور از عربستان سعودی بالاتر است و به همین دلیل است که امریکا تمایل زیادی برای تسلط بر اوضاع اقتصادی و سیاسی این کشور دارد. اما چالش‌های بزرگ سیاسی در این کشور اقتصاد را به ورشکستگی کشانده است.
دومین مالک ذخایر تاییدشده نفتی در دنیا کشور عربستان است و حجم ذخایر تاییدشده نفتی در این کشور در سال ۲۰۱۸ برابر با ۲۶۶ هزار و ۴۵۵ میلیارد بشکه گزارش شد. کانادا با دارا بودن ۱۶۹ هزار و ۷۰۹ میلیارد بشکه ذخیره نفتی جایگاه سومین مالک ذخایر نفتی در دنیا را دارد و ایران بعد از کانادا در جایگاه چهارم قرار دارد. در این گزارش حجم ذخایر تاییدشده نفتی ایران برابر با ۱۵۸ هزار و ۴۰۰ میلیارد بشکه اعلام شده است ولی در بخشی از گزارش به تحریم‌های سال‌های اخیر و تاثیر منفی آن روی سرمایه‌گذاری در صنعت نفت ایران اشاره شده است. طبق این گزارش عدم سرمایه‌گذاری در بخش تولید و اکتشاف نفت ایران باعث شده است تا این کشور، هم کمتر از توان تولید کند و هم ذخایر تاییدشده‌اش کمتر از میزان واقعی اعلام شود. کشورهای عراق و کویت و امارات در این رده‌بندی جایگاه پنجم تا هفتم را دارند و هشتمین کشور این فهرست روسیه است. حجم ذخایر تاییدشده نفتی در این کشور برابر با ۸۰ هزار میلیارد بشکه گزارش شده است که از لیبی و امریکا بیشتر است. امریکا به دنبال سرمایه‌گذاری‌های کلان در صنعت نفت توانست حجم ذخایر تاییدشده نفتی خودرا برابر ۳۹ هزار و ۲۳۰ میلیارد بشکه در روز اعلام کند. البته این کشور با وجود اینکه رتبه دهم را در ذخایر تاییدشده نفتی دارد ولی جایگاه بسیار بالایی در تولید به خود اختصاص داده است و به همین دلیل است که به گفته مقامات این کشور ساختار روابط خارجی آنها باید اصلاح شود. در یکی از گزارش‌های منتشرشده توسط سی‌ان‌ان آمده است: امریکا در دهه‌های قبل یک واردکننده خالص نفت بود ولی هم‌اکنون به مدد توسعه تکنولوژی نفت شیل توانسته به بزرگترین تولیدکننده در دنیا تبدیل شود، به همین دلیل منافعش تغییر کرده است و باید متناسب با این منافع تازه روابطش را اصلاح کند. نکته‌ای که باید در نظر گرفت این است که حجم ذخایر نفتی در امریکا بسیار کمتر از دیگر کشورها است. به عنوان مثال ذخیره تاییدشده نفتی در کشور بحران‌زده ونزوئلا ۷.۶۶ برابر امریکا است در حالی که حجم ذخایر تاییدشده نفتی در عربستان ۶.۷۹ برابر و حجم ذخایر کانادا ۴.۳۲ برابر امریکا است. در این گزارش حجم ذخایر نفتی ایران با وجود سال‌ها تحریم در حوزه نفت و بخش مالی ۴.۰۳ برابر امریکا عنوان شده است.
بزرگترین تولیدکنندگان نفت دنیا
طبق گزارش اخیر آژانس بین‌المللی انرژی و بر مبنای اطلاعات سال قبل، امریکا بزرگترین تولیدکننده نفت در دنیا است. در سال قبل این کشور ۱۵ درصد از کل تولید نفت دنیا را به خود اختصاص داد و به همین دلیل توانست در مناسبات نفتی نقش بسزایی ایفا کند. در سال قبل این کشور روزانه ۱۴.۴۶ میلیون بشکه نفت تولید کرد. در این سال سهم عربستان در تولید نفت دنیا برابر با ۱۳ درصد بود و این کشور روزانه ۱۲.۰۸ میلیون بشکه نفت تولید کرد. روسیه با وجود اینکه هشتمین کشور از نظر حجم ذخایر تاییدشده نفتی در دنیا است از نظر میزان تولید در جایگاه سوم قرار دارد. در این سال روسیه ۱۲ درصد از نفت تولیدی دنیا را به خود اختصاص داد و توانست بالغ بر ۱۱.۱۸ میلیون بشکه نفت تولید کند. البته بیشترین سهم از این نفت در بازار داخل روسیه و برای تامین گرمایش استفاده شده است.
کانادا چهارمین تولیدکننده بزرگ نفت در دنیا است و میزان تولید این کشور در سال قبل برابر با ۴.۸۷ میلیون بشکه در هر روز بوده است. کشورهای ایران و عراق و چین در این سال به ترتیب ۴.۶۷ میلیون بشکه در روز، ۴.۴۸ میلیون بشکه در روز و ۴.۴۵ میلیون بشکه در روز نفت تولید کردند که سهم هریک در کل تولید نفت در دنیا برابر با ۵ درصد بود. امارات و برزیل و کویت در این رده‌بندی جایگاه هشتم تا دهم را از نظر میزان تولید نفت دارند. این ده کشور در مجموع ۶۹ درصد از کل نفت دنیا را تولید می‌‌‌‌‌‌‌‌کنند که معادل ۶۶.۱۲ میلیون بشکه در هر روز است. در این سال میزان تولید نفت در دنیا برابر با ۹۵.۳۶ میلیون بشکه در روز بوده است.
بزرگترین مصرف‌کنندگان نفت در دنیا
بر مبنای گزارش آژانس بین‌المللی انرژی در سال گذشته امریکا بزرگترین تولیدکننده نفت در دنیا بود. این کشور در بخش مصرف نیز برترین جایگاه را داشت. در سال گذشته این کشور ۱۹.۵۳ میلیون بشکه نفت در هر روز مصرف کرد که معادل ۲۰ درصد از کل نفت مصرفی در دنیا بوده است. چین دومین مصرف‌کننده بزرگ نفت در جهان است و در سال قبل با مصرف ۱۲.۰۲ میلیون بشکه در روز توانست ۱۳ درصد از کل مصرف دنیا را به خود اختصاص دهد. این کشور آسیایی که در میان اقتصادهای در حال گذار قرار گرفته است در آستانه تبدیل شدن به یک ابرقدرت اقتصادی است. از طرف دیگر منازعات اقتصادی و تجاری چین و امریکا در یک سال اخیر به‌خصوص بعد از آغاز به کار رئیس‌جمهوری جدید در امریکا مسئله‌ای است که نه‌تنها روی بازار نفت بلکه روی اقتصاد دنیا تاثیر زیادی داشته است. از یک طرف چین به عنوان بزرگترین خریدار نفت ایران و بزرگترین رقیب امریکا در اقتصاد دنیا اعلام کرده است به همکاری اقتصادی با ایران و خرید نفت از این کشور ادامه میدهد و از طرف دیگر چراغ سبز امریکا در زمینه کاهش تعرفه‌های تجاری بین دو کشور میتواند نقش مهمی در تغییر جهت سیاسی چین در این زمینه داشته باشد.
سومین کشور مصرف‌کننده نفت در بازار جهانی هند است که در سال قبل ۴.۱۴ میلیون بشکه نفت مصرف کرد. سهم این کشور در مصرف جهان برابر با ۴ درصد بوده است. کشورهای ژاپن و روسیه نیز هریک ۴ درصد از سهم مصرف نفت در دنیا را به خود اختصاص دادند و عربستان سعودی در این رده‌بندی جایگاه ششم را به خود اختصاص داد. در این سال عربستان روزانه ۳.۲۴ میلیون بشکه نفت مصرف کرد که برابر با ۳ درصد از کل مصرف نفت در دنیا است. کشورهای برزیل و کره جنوبی و کانادا و آلمان در این رده‌بندی جایگاه هفتم تا دهم را به خود اختصاص داده‌اند. این ده کشور در مجموع ۵۶.۷۸ میلیون بشکه نفت در روز مصرف کردند که ۶۰ درصد از کل مصرف نفت در دنیا بوده است در حالی که میزان کل مصرف نفت در دنیا در سال گذشته برابر با ۹۵.۳۶ میلیون بشکه در هر روز گزارش شد. با افزایش نرخ رشد اقتصادی دنیا و افزایش سطح فعالیت‌های صنعتی و اقتصادی به تدریج میزان مصرف نفت در دنیا هم رشد میکند مگر اینکه سوخت‌های جایگزین شناسایی و مصرف شوند. سوخت‌هایی از قبیل سوخت‌های خورشیدی و بادی و آبی که بدون ایجاد آلودگی می‌‌‌‌‌‌‌‌توانند نیاز انرژی دنیا را تامین کنند.
سخن آخر
در پایان باید گفت امریکا مهره‌ای بسیار قدرتمند در بازار نفت دنیا است. این کشور به مدد میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری و آخرین تکنولوژی‌های روز دنیا توانسته است به بزرگترین تولیدکننده نفت در دنیا تبدیل شود و قدرت بزرگی در بازار داشته باشد. بدون شک این کشور با بهره‌گیری از این قدرت اقتصادی و همراه کردن آن با نفوذ سیاسی در دنیا میتواند مسیر سیاست‌گذاری‌های اقتصادی را تغییر دهد. ایران هم در این میان باید برای کمتر شدن میزان آسیب خود با دیگر کشورها رابطه سازنده‌ای در پیش بگیرد و از دودستگی ایجادشده در دنیای غرب بهره ببرد.
