ایستانیوز: پیش بینی قیمت دلار پرتکرارترین عبارتی است که ایرانی‌ها با نگرانی این روزها در گوگل سرچ می‌کنند. نگاهی به گزارش‌های منتشر شده نیز نشان از آن دارد که پاسخ یکسانی به این پرسش وجود ندارد.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بازارهای مالی(ایستانیوز)، برخی بر این باورند که سال آینده باید منتظر جهش قیمت دلار بود و در این میان، اعدادی را نیز برای نرخ ارز در سال آینده عنوان می‌کنند. گروهی نیز معتقدند که بازار ارز شرایط ملتهبی را پشت سر نخواهد گذاشت. اما کدام یک درست می‌گویند؟
برای پاسخ به این پرسش باید ابتدا در نظر داشت که نرخ ارز یک متغیر اقتصادی است و همانند سایر متغیرهای اقتصادی از عوامل متعددی تاثیر می‌پذیرد. به بیان دیگر، برای پیش بینی قیمت دلار نیاز به در نظر گرفتن تعداد بسیاری متغیر وجود دارد که به بسیاری از آن‌ها توجه نمی‌شود. حال آنکه در تحقیقات علمی اقتصادی نیز اتفاق نظری در خصوص مدل مناسب تعیین قیمت تعادلی ارز وجود ندارد و نمی‌توان یک مدل اقتصادی واحد برای تعیین قیمت تعادلی ارز را برای همه کشورها و در همه شرایط به کار برد.
بنابراین اولین موضوعی که باید به آن توجه داشت این است که اعداد مطرح شده در گزارش‌هایی تحت عنوان «پیش بینی قیمت دلار» با درصد بالایی از خطا همراه هستند.
نکته مهم دیگر این است که اعداد مطرح شده برای پیش بینی قیمت دلار آنقدر گسترده است و بازه وسیعی از اعداد را در بر می‌گیرد که در نهایت گروهی خواهند گفت که پیش بینی آن‌ها از قیمت دلار محقق شده و به آن افتخار می‌کنند و گروهی دیگر خواهند گفت که عدم تحقق پیش بینی آن ها نه به دلیل اشتباه بلکه به دلیل عدم تحقق فرض‌هایی بوده که آن ها در نظر داشتند. در نتیجه در جنگ پیش بینی قیمت دلار هیچکس بازنده نخواهد بود.
نظریه دوست داشتنی قیمت تعادلی دلار
در میان نظریه‌های متفاوت تعیین قیمت دلار، نظریه برابری قدرت خرید از آن نظریاتی است که به دلیل سادگی محاسبه از محبوبیت ویژه ای برخوردار است. کما اینکه در عین سادگی معمولا تخمین نسبتا درستی از روند قیمت دلار ارائه می‌دهد. البته باید در نظر داشت که این نظریه برای بازه زمانی بلندمدت کاربرد دارد و نباید انتظار داشت که برای پیش بینی قیمت دلار در کوتاه مدت و برای بازه زمانی روزانه و حتی ماهانه بتوان از آن استفاده کرد.
بدون در نظر گرفتن جزئیات محاسباتی، نکته جالب توجه این است که بر اساس فروض مختلف، قیمت تعادلی دلار بر اساس نظریه برابری قدرت خرید کم تر از قیمت کنونی دلار در بازار آزاد است. به بیان دیگر، قیمت دلار بازار آزاد با توجه به این نظریه بیش از قیمت تعادلی است.
در این شرایط آیا پیش بینی قیمت دلار را می‌توان کاهشی در نظر گرفت؟ پاسخ هم می‌تواند مثبت باشد و هم منفی!
هیچگاه به تعادل بلندمدت نمی رسیم!
باید این نکته را در نظر داشت که تعادل بلندمدت در اقتصاد شاید هیچگاه محقق نشود. این موضوع نه تنها در خصوص قیمت دلار و اقتصاد ایران بلکه برای همه متغیرهای اقتصادی و در همه کشورها صادق است. جمله مشهوری در اقتصاد وجود دارد مبنی براینکه « همه ما در بلندمدت مرده‌ایم.» به بیان دیگر، شاید هیچگاه متغیرهای اقتصادی به تعادل بلندمدت خود نرسند.
کما اینکه نگاهی به روند تاریخی قیمت دلار در بازار آزاد و قیمت تعادلی دلار نشان می‌دهد که قیمت دلار تقریبا در هیچ بازه زمانی در مقدار تعادلی خود قرار نداشته است.
به طور کلی در بازه‌های زمانی که فروش نفت بالا بوده است و تحریم‌های اقتصادی به این شدت بر کشور اعمال نشده بود، قیمت دلار حتی به کم تر از قیمت تعادلی نیز رسیده بود. به عنوان مثال در طول دهه ۸۰ به واسطه افزایش قیمت نفت و درآمدهای سرشار دلاری دولت توانسته بود با سیاست واردات گسترده و سرکوب ارزی نرخ ارز را پایین تر از قیمت واقعی نگه دارد. اما در چند سال گذشته و به طور مشخص از سال ۱۳۹۶ با تشدید تحریم‌های اقتصادی، قیمت دلار در بازار همواره بیش از قیمت تعادلی بوده است.
بنابراین در شرایط کنونی سیاسی کشور، کاهش قیمت دلار تا سطح قیمت تعادلی چندان محتمل به نظر نمی‌رسد.
جهش قیمت دلار؛ خیلی دور، خیلی نزدیک
در این شرایط که قیمت دلار در بازار آزاد بیش تر از قیمت تعادلی دلار بر اساس نظریه قدرت برابری خرید است، اگر پیش بینی قیمت دلار مبنی بر کاهش نباشد، آیا می‌توان گفت که حداقل جهش ارزی در کار نخواهد بود؟
این موضوع نیز اما و اگرهای زیادی دارد. اول اینکه همانگونه که در ابتدا اشاره شد لزوما این نظریه از دقت بالایی برخوردار نیست. در این شرایط حتی اگر بپذیریم که قیمت ارز در بازار آزاد حباب دارد و بیش از قیمت تعادلی است، سناریو جهش قیمت دلار به طور کلی منتفی نیست.
باید توجه داشت که طی چند سال گذشته شوک‌های سیاسی و برونزا بیش از متغیرهای اقتصادی بر قیمت دلار تاثیرگذار بوده است. این موضوع با توجه به تحولات اقتصادی و اجتماعی ایران طی چند سال گذشته بیشتر نمود پیدا کرده است. به بیان دیگر، اثر شوک‌های بیرونی که غالبا ماهیت سیاسی دارند، تقویت شده است.
در این شرایط با توجه به التهابات و جنگ‌های منطقه ای و همچنین در پیش بودن انتخابات آمریکا، چندین شوک بالقوه خارجی وجود دارد. در صورت تشدید درگیری‌های نظامی در منطقه و یا پیروز شدن ترامپ در انتخابات آمریکا، جهش قیمت دلار دور از انتظار نیست.
یک پیش بینی قیمت دلار!
حالا اگر بخواهیم در این گزارش یک پیش بینی قیمت دلار ارائه دهیم، به طور کلی می‌توان اینگونه در نظرگرفت که از نظر اقتصادی اگر حتی نتوان قیمت دلار را کاهشی در نظر گرفت، حداقل به نظر نمی‌رسد جهش ارزی از احتمال بالایی برخوردار باشد.
اما در نقطه مقابل عوامل سیاسی طی چند سال گذشته از اهمیت دو چندانی در تعیین روند متغیرهای اقتصادی ایران برخوردار شده است. در این شرایط با توجه به چندین شوک بالقوه سیاسی، در صورتی که هر یک از سناریوهای بدبینانه همانند بازگشت ترامپ به کاخ سفید یا تشدید درگیری‌های نظامی محقق شود، جهش قیمت دلار محتمل به نظر می‌رسد.
