راهکاری به نام بیمه و مشکلات آن؟

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بازارهای مالی(ایستانیوز)،نیروی کار به‌عنوان یکی از سرمایه‌های جوامع به سبب نقشی محوری که در فرآیند توسعه دارد، می‌بایست در برابر حوادث و رویدادهایی که منجر به قطع یا کاهش درآمد می‌شود، از جمله بیکاری مورد حمایت قرار گیرد. رویکرد سیاست‌های حمایت از بیکاران در سیاست‌های بازار کار در دو دسته سیاست‌های فعال بازار کار و سیاست‌های حمایتی گنجانده می‌شود. سیاست‌های فعال بازار کار، سیاست‌هایی هستند که به‌طور مستقیم و غیرمستقیم به بهبود و کارکرد بازار کار منجر می‌شوند و هدف از اتخاذ آنها کاهش نرخ بیکاری با ایجاد تعادل در بازار کار از طریق اصلاح سازوکارهای جست وجوی شغل، آموزش بیکاران و... است و سیاست‌های حمایتی بازار کار سیاست‌هایی هستند که مستقیماً برای بهبود زندگی بیکاران در قالب حمایت‌های مالی در نظر گرفته می‌شوند. ازاین‌رو در سیاست‌های کلی کشورها سیاست‌ها و قوانینی مختلف در این زمینه گنجانده می‌شود که همواره بر اساس شرایط مختلف اقتصادی و اجتماعی کشورها مورد بازنگری قرار می‌گیرد.

 

    سیاست‌های حمایت از بیکاران در ایران و جهان

    سیاست‌های حمایت از بیکاران در جهان

 

راهبردهای نظام تامین اجتماعی در جهت مقابله با خطر بیکاری غیرعمدی، راهکارهای بیمه‌ای و حمایتی است. راهکار بیمه‌ای مخصوص کسانی است که شاغل‌اند و حق بیمه لازم را پرداخته‌اند و منابع آن توسط کارگر و کارفرما تأمین می‌شود. راهکار حمایتی به‌منظور کمک به اشخاصی که از شمول نظام بیمه‌ای خارج هستند، ایجادشده است که منابع آن توسط دولت تأمین می‌شود. با تکامل روند بیمه بیکاری، سیستم‌های مختلفی در جهان شکل گرفت که می‌توان آنها را به چهار سیستم زیر تقسیم‌بندی کرد:

 

    بیمه بیکاری اجباری: سیستم‌های بیمه بیکاری غالباً اجباری هستند. در این سیستم افراد شاغل یا کارفرمایان آنها درصدی از دستمزد را به‌عنوان حق بیمه بیکاری پرداخت می‌کنند. تعیین نحوه پوشش حمایت‌های بیمه بیکاری و استفاده از مزایای آن بر عهده قانون‌گذار است.

    بیمه بیکاری اختیاری: در این سیستم بیمه بیکاری، افراد به‌صورت داوطلبانه و بر اساس ضوابط صندوق‌های بیمه خصوصی بیمه می‌شوند و نقش دولت در این نوع بیمه‌ها بیشتر ارشادی است.

    بیمه بیکاری به‌عنوان مساعدت‌های اجتماعی: این‌گونه طرح‌ها به‌عنوان طرح‌های غیر بیمه‌ای نیز مصطلح‌اند. هدف از این سیستم تأمین وضعیت معیشتی خانوارها است که توسط دولت تأمین می‌‌شود (کانادا، چین، فرانسه، فنلاند، آلمان و...).

    بیمه بیکاری مقطوع: یک مبلغ مقطوع به فرد بیکار تحت عنوان غرامت جدایی از بازار کار که غالباً از سمت کارفرما تأمین می‌‌شود، پرداخت می‌شود (پاکستان، هند، ترکیه، عراق و...).

 

 بیمه بیکاری در ایران

 

    بیمه بیکاری در اسناد بالادستی کشور

 

در اصل 43 و 44 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران یکی از وظایف مهم دولت ایجاد رفاه اجتماعی است و بر لزوم جبران زیان بیکاری از سوی دولت اشاره‌شده است، که در راستای اجرای این امر، بیمه بیکاری به‌عنوان یک بیمه اجتماعی نقش پررنگی دارد.

 

علاوه بر قانون اساسی، در سایر اسناد بالادستی کشور مبحث حمایت از بیکاران در نظر گرفته‌شده است. از جمله آنکه حفظ کرامت و حقوق انسانی و بهره‌مندی از امنیت اجتماعی یکی از مهم‌ترین سیاست‌های سند چشم‌انداز جامعه ایرانی در افق 1404 محسوب می‌شود. در سیاست‌های کلی برنامه چهارم توسعه (88-1384)، ایجاد نظام جامع تأمین اجتماعی (ماده 13) به‌عنوان یکی از سیاست‌های کلی مطرح شده و در قانون برنامه چهارم توسعه (88-1384) تحت ماده 96 به استقرار سازمانی نظام جامع تأمین اجتماعی در برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، و اتخاذ تدابیر برای مقرری بیکاری در جهت تنظیم بازار کار اشاره‌شده است. در سند فرابخشی توسعه اشتغال و کاهش بیکاری که در سال 1384 تدوین شد در قسمت سیاست‌های حمایت از بیکاران در کنار سیاست‌های فعال، تنظیم بازار کار و سیاست‌های کلان (سیاست‌های چهارگانه حوزه بازار کار)، برقراری یک سیستم کارآمد و جامع حمایت از بیکاران در جهت ایجاد انگیزه بیشتر در جست‌وجوی شغل و فراگیری مهارت‌های موردنیاز بازار کار، آورده شده است. همچنین در سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری که در سال 1390 از سوی مقام معظم رهبری در حوزه اشتغال ابلاغ شد و مشتمل بر 13 بند بود، برقراری حمایت‌های مؤثر از بیکاران برای افزایش توانمندی‌های آنان در جهت دسترسی آنها به اشتغال پایدار در بند 11 مورد تأکید قرار گرفت. در قانون برنامه پنجم توسعه (94-1390) در ماده 76 به اقدامات قانونی لازم برای اصلاح قانون کار و قانون تأمین اجتماعی و تقویت بیمه بیکاری اشاره صریح شده‌ است. در برنامه ششم توسعه (1400-1396) در بند چ ماده 92 شمول بیمه بیکاری گسترش‌یافته و بیان شده اصحاب فرهنگ و هنر و رسانه و صداوسیما که شغل خود را از دست می‌دهند تحت پوشش بیمه بیکاری قرار گیرند./ آینده نگر