ایستانیوز:نرخ ثابت مبادله ارز در کشورهای خاورمیانه گردشگران خارجی بیشتری به داخل آورده است
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بازارهای مالی(ایستانیوز)،صنعت گردشگری در مقام یکی از پردرآمدترین صنایع جهان، نقشی مهم در رشد اقتصادی کشورها دارد. گردشگری جزو خدماتی است که تاثیر زیادی بر فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی دارد. در این راستا، با وجود مطرح‌شدن رژیم‌های ارزی به‌عنوان یکی از عوامل موثر بر جریان گردشگری، پژوهش‌های چندانی درباره اثر رژیم‌های ارزی بر جریان توریسم انجام نگرفته است. پیشرفت‌های اخیر در طبقه‌بندی نظام‌های ارزی، محرکی شده است که در این مطالعه به بررسی اثرات رژیم‌های ارزی بر جریان توریسم بین‌الملل پرداخته شود. در این پژوهش تعداد گردشگران از کل جهان که طی دوره زمانی 2013-1999 به کشورهای خاورمیانه (16 کشور) وارد شده‌اند با روش‌های علمی تخمین زده شده است. نتایج این تحقیق را حسین پناهی، حسین اصغرپور، سارا معصوم‌زاده و الهام وفایی در مقاله‌ای با عنوان «بررسی اثر رژیم‌های ارزی بر جریان توریسم بین‌المللی در کشورهای خاورمیانه: رهیافت گشتاور تعمیم‌یافته سیستمی» در آخرین شماره فصلنامه علمی – پژوهشی «اقتصاد مقداری» در دانشگاه شهید چمران اهواز منتشر کرده‌اند. پژوهش نشان می‌دهد که رژیم ارزی ثابت، تاثیری مثبت و معنی‌دار بر روند گردشگری دارد و حفظ ثبات نرخ ارز برای جذب گردشگران بین‌المللی بسیار حایز اهمیت است؛ همچنین تجارت، مسافت، جمعیت، داشتن زبان مشترک، ایجاد اتحادیه تجاری بین کشورهای عضو و مستعمره‌بودن اثر مثبتی بر جریان گردشگری دارد. عواملی مانند متغیر نرخ ارز موثر و پوشش، اثری منفی بر جریان گردشگری دارد.
توسعه صنعت گردشگری برای کشورهای درحال‌توسعه که با معضلات زیادی همچون بیکاری بالا، محدودیت منابع ارزی و اقتصاد تک‌محصولی مواجه‌اند، اهمیت زیادی دارد. صنعت گردشگری از لحاظ اقتصادی، پدیده‌ای نسبتا جدید است که در مبادلات بین‌المللی یکی از منابع مهم درآمدزایی در بسیاری از کشورها به شمار می‌رود. برنامه‌ریزی صحیح در این حوزه، می‌تواند منجر به افزایش تولید، ارتقای سطح زندگی، رفاه عمومی و اشتغال بسیاری از عوامل تولید شود.
یکی از ویژگی‌های مهم گردشگری، رشد سریع آن بعد از دهه 1950 است. بر اساس آمارهای سازمان جهانی گردشگری، تعداد کل گردشگران بین‌المللی در جهان از 25 میلیون نفر در سال 1950 به 160 میلیون نفر در سال 1970 رسید. این روند افزایشی تا به امروز ادامه داشته است. در سال 2016 بیش از یک میلیارد و 235 میلیون سفر بین‌المللی در سطح جهانی انجام شده است که سهم آسیا بیشتر از بقیه مناطق بوده است. بنابراین توجه بیش‌ازپیش به این صنعت از سوی سیاست‌گذاران اقتصادی می‌تواند یکی از راهکارهای مناسب برای رفع معضلات اقتصادی باشد. در این میان، منطقه خاورمیانه می‌تواند به یکی از قطب‌های گردشگری دنیا تبدیل شود. متوسط رشد تعداد گردشگران در خاورمیانه سالانه 10 درصد است که دومین رشد بزرگ جهان را داراست. گردشگری در واقع، نوعی سرمایه‌گذاری غیرمستقیم خارجی در داخل کشورها محسوب می‌شود که دارای اثرات توسعه‌ای بسیاری است و ارتباط نزدیکی با صنایعی مثل هتل‌داری و حمل‌ونقل دارد.
گردشگری می‌تواند تحت تاثیر عوامل مختلفی قرار بگیرد. یکی از این عوامل رژیم‌های ارزی است. این رژیم‌ها به سه دسته ثابت، شناور و شناور مدیریت‌شده قابل تقسیم‌بندی است. رژیم ارزی ثابت در مقایسه با سایر رژیم‌های ارزی از ثبات بیشتری برخوردار است و عدم‌اطمینان کمتری در تجارت و مالیه بین‌المللی و متعاقبا تورم کمتری دارد. رژیم ارزی شناور بدون دخالت دولت، سازگار با بازار تعدیل می‌شود و تراز پرداخت‌ها از طریق افزایش و کاهش ارزش پول ملی به تعادل می‌رسد. در رژیم ارزی شناور مدیریت‌شده، مقامات پولی از طریق دخالت در بازارهای ارز نوسانات کوتاه‌مدت را تعدیل می‌کنند که این مهم از طریق ذخایر ارزی ممکن می‌شود. بنابراین انتخاب رژیم ارزی مناسب بر تمام جوانب فعالیت‌های کشور از جمله گردشگری اثر می‌گذارد چراکه کاهش ارزش پول یک کشور باعث ارزان‌تر شدن ارزش پول داخل یک کشور در خارج از آن می‌شود و به دنبال آن، به افزایش جریان ورود گردشگر به آن کشور منجر می‌شود. همچنین افزایش هزینه‌های افراد داخل کشور، باعث کاهش جریان خروج گردشگری از کشور موردنظر می‌شود. هدف اصلی این پژوهش این است که اثر رژیم‌های ارزی بر جریان گردشگری را در کشورهای خاورمیانه طی دوره زمانی 2013 تا 1999 ارزیابی کند.
در سال‌های گذشته با توجه به اینکه رژیم‌های ارزی در دو شکل استاندارد طلا و رژیم ارزی ثابت و پول اعتباری و رژیم ارزی شناور مطرح بودند، انتخاب رژیم‌های ارزی بسیار ساده بوده است. به باور عمومی، داشتن رژیم ارزی ثابت و نظام استاندارد طلا، پیروی از سیاست‌های پولی قابل پیش‌بینی و دقیق، حفظ ثبات قیمت‌ها، از بین رفتن هزینه مبادله پول‌های مختلف، یکپارچگی مالی و بودجه متوازن را به دنبال خواهد داشت؛ اما گذار از این سیستم به پول اعتباری شناور، به بی‌ثباتی پولی و مالی منجر خواهد شد. بنابراین تجربه سیستم شناور بی‌ثباتی‌های ناشی از سفته‌بازی با فقر و کاهش ارزش پول همراه است.
اکثر کشورهای پیشرفته به سمت رژیم ارزی شناور حرکت می‌کنند. رژیم‌های میانه، بخش بزرگی از ترتیبات ارزی را به خود اختصاص داده‌اند اما کشورهای درحال‌توسعه به دلایل دلاریزه‌شدن و سیستم مبتنی بر دارایی خارجی، کاستی جدی مثل فقدان یک مقام پولی به‌عنوان قرض‌دهنده و پناهگاه نهایی برای دفع شوک‌های خارجی به سمت رژیم ارزی شناور حرکت نمی‌کنند. با توجه به این موارد، برای کشورهای درحال‌توسعه که هنوز از نظر مالی به میزان کافی توسعه نداشته‌اند و آمادگی لازم برای انتخاب رژیم ارزی شناور ندارند، ترتیبات ارزی میانه بهترین گزینه خواهد بود که یکی از مهم‌ترین آنها رژیم ارزی شناور مدیریت‌شده است.
از میان رژیم‌های ارزی، رژیم ارزی ثابت به دلایلی همچون نبود نااطمینانی‌های ناشی از نوسانات نرخ ارز و نبود هزینه‌های مبادلاتی ارز، نرخ تورم پایین‌تر، کاهش انتظارات تورمی، نداشتن تهدید بحران‌های پولی و بالابودن اعتبار سیاست‌های اقتصادی، بیشترین تاثیر را در جذب گردشگران نسبت به سایر رژیم‌های ارزی دارد اما رژیم‌های ارزی شناور به دلیل ایجاد بی‌ثباتی‌های شدید در کوتاه‌مدت، ایجاد تورش تورمی، احتمال وجود ناهم‌ترازی بالا، نبود شفافیت در بازار، فقدان اطمینان و اعتماد نسبت به بازار و تحولات آن، نیاز به ذخایر بین‌المللی بالا، نااطمینانی از فضای بازار ارز و هزینه‌های مبادلاتی، بر جریان گردشگری اثر چندان مثبتی ندارد.
بر اساس مطالعات پیشین می‌توان گفت که متغیر نرخ ارز موثر حقیقی می‌تواند اثر منفی بر جریان گردشگری داشته باشد زیرا اگرچه افزایش نرخ ارز باعث پایین‌آمدن ارزش پول داخلی برای خارجی‌ها می‌شود و در نتیجه سفر به داخل سفری ارزان تلقی می‌شود و با کاهش هزینه‌های سفر ورود گردشگر افزایش پیدا می‌کند، اما نکته مهم این است که این اثر مثبت نرخ ارز بر تقاضای گردشگری ممکن است در کوتاه‌مدت صادق باشد زیرا در بلندمدت با توجه به اینکه درآمد شرکت‌های فعال گردشگری داخل به شرکت‌های سرمایه‌گذار خارجی در آنها وابسته است، افزایش نرخ ارز با تاثیر بر جریان سرمایه‌گذاری خارجی ممکن است اثر منفی بر ورودی گردشگری داشته باشد. همچنین افزایش نرخ ارز در یک کشور مقصد گردشگری، موجب افزایش گردشگران ورودی می‌شود ولی در کشور مبدأ، از خروج گردشگرانی که قصد سفرهای خارجی دارند ممانعت می‌کند زیرا با افزایش نرخ ارز و به تبع آن، افزایش شاخص قیمت مصرف‌کننده، هزینه‌های سفر خارجی برای افراد داخلی گران‌تر و در نتیجه، تقاضای مسافرت خارجی به کشورهای موردمطالعه توسط افراد داخلی کمتر می‌شود و متعاقبا جریان گردشگر کاهش می‌یابد. در این راستا، تورگردانان نیز به علت ریسک موجود در سودهای خود، به دلیل نوسانات ایجادشده، گردشگران را به مقاصد باثبات‌تر هدایت می‌کنند. بنابراین تمامی این عوامل موجب می‌شود که در بلندمدت، برآیند اثر نرخ ارز بر تقاضای گردشگری منفی شود.
یافته‌ها
بررسی متغیرهای نرخ ارز و تعداد گردشگریان کشورهای با رژیم ارز شناور و شناور مدیریت‌شده نشان می‌دهد که در طول این سال‌ها، نرخ ارز کشورهایی مثل عراق و مصر در ابتدا روند ملایم افزایش داشته و در ادامه، دارای روندی ثابت بوده است. در ترکیه نرخ ارز تا سال 2005 روند نزولی داشت و سپس به ثبات رسیده است. در ایران روند افزایش تا سال 2001 وجود داشته و در سال 2002 کاهش پیدا کرده و بعد دارای ثبات بوده است. ولی تعداد گردشگران برای این چند کشور، دارای یک رشد بسیار ملایم در طی این دوره بوده است.
روند متغیرهای نرخ ارز و تعداد گردشگران کشورها با رژیم ارز ثابت، نشان می‌دهد که در طول این سال‌ها، روند نرخ ارز دارای ثبات بوده و از یک روند کاهشی در کشورهایی مثل اردن، یمن، امارات، عربستان و کویت برخوردار بوده است. به‌جز کشور امارات که در ابتدا دارای افزایش بوده و بعد ثبات پیدا کرده و عربستان که روند بسیار ملایم صعودی داشته است. ولی تعداد گردشگران از یک رشد ملایم برخوردار بوده است.
نتایج آزمون‌های علمی تحقیق نشان می‌دهد که رژیم‌های ارزی در جریان گردشگری بین‌المللی تاثیر بالایی دارند. عمدتا داشتن رژیم ارزی ثابت به دلیل عدم نوسانات بالای ارزی، هزینه‌های پایین مبادله ارز و فقدان نااطمینانی‌های سایر رژیم‌های ارزی مثل رژیم ارزی شناور و شناور مدیریت‌شده، تاثیر خوبی در روند جذب گردشگران می‌گذارد. بنابراین، با توجه به اینکه رژیم ارزی ثابت، هزینه‌های مبادله‌ای و عدم اطمینان از فضای بازار ارز را ندارد، پیشنهاد می‌شود که کشورهای درحال‌توسعه این سیستم ارزی را در پیش گیرند. زیرا نوسانات ایجادشده در سیستم ارزی باعث بی‌ثباتی می‌شود و می‌تواند اثرات سوء بر تقاضای گردشگران داشته باشد.
داشتن تفاهم‌نامه مشترک تجاری نیز در روند گردشگری اثر مثبت دارد. بنابراین پیشنهاد می‌شود مناسبات تجاری بین کشورها گسترش یابد. این هدف باید در راستای شناخت ظرفیت‌ها، تسخیر بازارها و شناخت سلیقه مصرف‌کنندگان کشور شریک تجاری صورت گیرد. همچنین بهبود روابط تجاری می‌تواند با ازمیان‌برداشتن برخی مقررات محدودکننده در جذب گردشگر موثر شود. اگر چنین شود، رژیم مناسب ارزی نیز می‌تواند به عنوان عامل کمکی وارد میدان شود و وضعیت گردشگری را بیش‌ازپیش ارتقا بخشد.
پژوهش: بررسی اثر رژیم‌های ارزی بر جریان توریسم بین‌المللی در کشورهای خاورمیانه: رهیافت گشتاور تعمیم‌یافته سیستمی
