ناامنی غذایی از دهک نخست به دهک چهارم رسید

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بازارهای مالی(ایستانیوز)،بیش از چهاردهه است که اقتصاد ایران، با تحریم دست و پنجه نرم می کند. رویکردهای مختلفی درباره تحریم در بین مسئولان مطرح شده است. بعضی تحریم را فرصت و نعمت تلقی کرده اند. اما به واقع، تحریم چه اثری بر زندگی مردم عادی جامعه دارد؟ رفاه و کاهش فقر و نابرابری از مهم ترین مسائل سیاستگذاران در حوزه اجتماعی و اقتصادی است.  آیا تحریم به کاهش فقر و نابرابری کمک کرده یا به آن افزوده است؟

 

یک پژوهش  در سال 2016، اثر تحریم نفت بر اقتصاد ایران و رفاه خانوارهای ایرانی را بررسی کرد. یافته های این پژوهش هم نشان داد رفاه همه گروه های درآمدی شهری و روستایی کاهش یافته و مهم تر اینکه خانوارهای پردرآمد بیشتر از خانوارهای کم درآمد از تحریم متاثر شده اند.

 

 هم چنین یک تحقیق دیگر ثابت کرد اثر تحریم های مالی و بانکی بر رفاه خانوارهای شهری و روستایی در گروه های درآمدی ده گانه، از 4 تا 35 درصد در حال تغییر بوده است. در سال 2014 پژوهشگران ایرانی در مطالعه کیفی و تطبیقی آثار تحریم بر ابعاد گوناگون رفاه از جمله امنیت غذایی و جنبه های مختلف سلامت، به این نتیجه رسیدند که تحریم کیفیت سلامت خانوارهای ایرانی را کاهش داده است.

 

یک بررسی خارجی  هم در سال 2018 نشان داد تحریم های مالی دسترسی به غذای کافی را محدود کرده و به شدید شدن نابرابری در جامعه دامن زده است. تحریم های بین المللی در هر اقتصادی با هر توانمندی اثرگذار است. در ایران هم تحریم، در هر سطحی، به کاهش رفاه خانوارها منجر شده است.

 

پژوهشگران ایرانی در یک بررسی اثر تحریم بر شاخص های کلیدی رفاه را بررسی کرده اند. منظور آن ها از شاخص های کلیدی رفاه، فقر، نابرابری و میزان کالری دریافتی بوده است.

 

یافته های آنان نشان می دهد تحریم های آمریکا از آغاز دهه 80  خورشیدی باعث سیر نزولی میزان کالری دریافتی خانوارهای شهری و روستایی شده به طوری که در فاصله سال های 81 و 97، حدود 10 تا 30 درصد خانوارهای شهری و بین 10 تا 20 درصد خانوارهای روستایی کمتر از حد استاندارد کالری دریافت کرده اند و حتی تصویب برجام اثری بر تغییر شرایط نزولی این روند نداشته است. انیستیتو تغذیه و صنایع غذایی ایران اعلام کرده کالری مورد نیاز هر ایرانی 2300 واحد در روز است. بنابراین بخش قابل توجهی از جمعیت کشور به دلیل تحریم کمتر از این میزان کالری، در روز دریافت کرده است.

 

هرچند منشا بیشتر اقلام خوراکی، بخش کشاورزی و داخلی است با این حال، بررسی دقیق تر نشان می دهد واردات  نقش اساسی در تامین کالای خانوارهای شهری و روستایی دارد. تامین نان، برنج، قند و شکر، روغن نباتی، گوشت مرغ، گوشت قرمز به طور مستقیم یا غیرمستقیم وابسته به واردات نهاده هاست.  وابستگی در تامین شکر به 37 درصد، در تامین برنج به 50 درصد، و روغن نباتی به 90 درصد می رسد. به همین دلیل اعمال تحریم بر مبادلات مالی ایران و بروز مشکل در نظام ارزی کشور بر تامین اقلام اساسی اثرگذار است. بنابراین از سال 89 و با تشدید تحریم، ناامنی غذایی از دهک های دوم به دهک های چهارم پیشروی کرده است.

 

در واقع با کاهش دسترسی دولت ها به دلارهای نفتی به واسطه تشدید تحریم، مشکلات ساختاری در تامین کالای اساسی، اقلام غذایی و هم چنین تقویت قدرت خرید خانوار خود را بیش از همیشه نمایان کرده است. روندهای معیوب در چرخه تامین کالا در شرایطی رخ نموده که دولت منابعی برای پوشاندن عیوب و مفاسد بارز در ساختار خود ندارد.

 

هم چنین در بازه زمانی 81 تا 89،  درصد فقرا در کشور ثابت بوده اما با تشدید تحریم از سال 89  به بعد، فقر روندی افزایشی داشته است.

 

هرچند در سال 89 و با اجرای فاز اول هدفمندی یارانه ها و تخصیص یارانه 45 هزار و 500 تومانی به هر نفر و کنترل شدید افزایش قیمت ها، نابرابری کاهش یافته اما پس از سال 92 و افزایش نرخ ارز به 3 تا 4 برابر، این روند معکوس شده و شاخص نابرابری هم افزایش یافته است. با تصویب برجام و آغاز توسعه فعالیت های اقتصادی، شاخص نابرابری تا حدی کاهش یافته اما با اعمال دوباره تحریم ها در سال 97، نابرابری افزایش یافته است.