کدام نرخ رشد، واقعی است؟

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بازارهای مالی(ایستانیوز)،بانک مرکزی، مرکز آمار و مرکز پژوهش‌های مجلس هر سه رشد اقتصادی نیمه اول سال را منتشر کرده‌اند. رشد اقتصادی که هریک با دیگری متفاوت است. بانک مرکزی مدعی است رشد اقتصادی با نفت و بدون نفت کاملاً مثبت شده و اما مرکز آمار تن به مثبت شدن آمار نمی‌دهد. دیروز رئیس‌کل بانک مرکزی در یادداشتی با اشاره به گزارش اداره حساب‌های اقتصادی این بانک، اعلام کرد که رشد تولید ناخالص داخلی به قیمت پایه (۱۰۰=۱۳۹۰) در شش‌ماهه اول سال ۹۹ با نفت و بدون نفت، مثبت شده است. به گفته بنابر گزارش رشد اقتصادی بدون نفت در شش ماه اول سال جاری، نسبت به دوره مشابه سال قبل، مثبت 1.4 درصد و رشد اقتصادی با نفت در شش ماه اول سال، نسبت به دوره مشابه سال قبل، مثبت 1.3 درصد است. رشد اقتصادی با نفت فصل اول و دوم سال ۱۳۹۹ به ترتیب منفی 2.9 درصد و مثبت 5.1 درصد و رشد اقتصادی بدون نفت، به ترتیب، منفی 0.6 درصد و مثبت 3.2 درصد بوده است. در مقابل اما مرکز آمار رشد منفی 1.9 درصدی محصول ناخالص داخلی با نفت و منفی 1.3 درصدی محصول ناخالص داخلی بدون نفت را برای شش‌ماهه نخست سال ۱۳۹۹ اعلام کرده است.

 

حالا هم مرکز پژوهش‌های مجلس به تحلیل بخش حقیقی اقتصاد ایران و عملکرد 6 ماهه اول و برآورد رشد اقتصادی سال 1399 پرداخته است. این گزارش نوشت: تجربه دو سال رشد اقتصادی منفی متأثر از جهش نرخ ارز و مدیریت نامناسب کسری بودجه دولت، در سال‌های 1397 و 1398 سبب شد تا اقتصاد ایران حدود 11 درصد نسبت به سال 1396 کوچک‌تر شود. بااین‌حال بروز نشانه‌هایی از رشد اقتصادی مثبت در فصول پایانی سال 1398 نشان از تخلیه اثر شوک‌های داخلی و خارجی بر اقتصاد کشور داشت که با شیوع ویروس کرونا از ابتدای اسفندماه 1398 اقتصاد کشور متحمل شوک جدیدی شد. بر این اساس صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی با تعدیل پیش‌بینی خود از اقتصاد ایران، رشد اقتصادی کشور را در سال 2020(1399) به ترتیب منفی 4.5 و منفی 5.5 درصد برآورد کرده‌اند. ضمن اینکه براساس اعلام مرکز آمار ایران نیز رشد اکثر زیر بخش‌های خدمات در سه‌ماهه نخست سال 1399 متأثر از شیوع ویروس کرونا منفی شده است. بااین‌حال به نظر می‌رسد نهادهای بین‌المللی در برآورد آثار شیوع ویروس کرونا بر بخش حقیقی اقتصاد ایران دچار بیش برآوردی شده‌اند.

 

این گزارش برآورد کرده است پس از تجربه دو سال رشد اقتصادی منفی، رشد اقتصادی در سال 1399 از دامنه رشد منفی خارج شود. براساس آخرین شواهد از عملکرد اقتصاد در 6 ماه اول سال 1399 و روندهای قابل‌تحلیل تا پایان سال، رشد اقتصادی 0.5 درصد، رشد اقتصادی بدون نفت 0.8 درصد، رشد کشاورزی 2.1 درصد، رشد نفت منفی 1.6 درصد، رشد صنعت 6.4 درصد، رشد آب، برق و گاز 4.2 درصد، رشد بخش ساختمان منفی 14.6 درصد و رشد بخش خدمات صفر درصد برآورد می‌شود.

 

ذکر این نکته ضروری است که مهم‌ترین عامل اثرگذار بر اقتصاد در نیمه اول سال 1399 شیوع ویروس کرونا بوده است. بزرگ‌ترین ویژگی شیوع این ویروس آن بود که اثرگذاری آن بسیار متفاوت از اعمال تحریم‌ها بود. درواقع درحالی‌که اعمال تحریم‌ها عمدتاً بخش نفت و صنایع بزرگ مثل خودروسازی را متأثر ساخته بود بااین‌حال شیوع ویروس کرونا عمدتاً بر بخش‌های خدماتی و صنایع کوچک اثرگذار بود. با توجه به سهم زیاد این بخش‌ها در اشتغال کشور هرچند انتظار نمی‌رود درنتیجه شیوع ویروس کرونا ارزش‌افزوده اقتصاد کاهش شدیدی داشته باشد بااین‌حال به نظر می‌رسد آثار رفاهی آن بسیار قابل‌توجه خواهد بود.

 

 

 

 

*نتایج رشد اقتصادی بخش‌های مختلف اقتصاد در نیمه اول سال

 

به گفته مرکز پژوهش‌های مجلس، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران پس از نزدیک به دو سال سکوت آماری در بهار 1399 حساب‌های ملی را منتشر کرد. بااین‌وجود تفاوت‌های بسیاری در آمارهای اعلام‌شده توسط دو نهاد آماری مشاهده می‌شود. برای مثال درحالی‌که بانک مرکزی رشد بخش صنعت و ساختمان را در فصل اول سال 1399 مثبت اعلام کرده ازنظر مرکز آمار ایران رشد این دو بخش منفی بوده است. این نحوه انتشار آمار حساب‌های ملی به‌نوعی موجب سردرگمی تحلیلگران، تصمیم گیران و سیاست‌گذاران شده است و برای رفع این موضوع به نظر می‌رسد هرچه زودتر بایستی اصلاح نظام آماری کشور در دستور کار دولت و مجلس قرار گیرد.

 

به‌طورکلی با تخلیه اثر شوک‌های داخلی و خارجی بر اقتصاد کشور، مهم‌ترین عامل اثرگذار بر اقتصاد در نیمه اول سال 1399 شیوع ویروس کرونا بوده است. در ادامه رشد هریک از بخش‌ها مورد تحلیل قرار می‌گیرد:

 

کشاورزی: نتایج بررسی‌ها نشان داد هرچند تخصیص ارز ترجیحی به ذرت، جو و سایر نهاده‌های دامی به سرکوب قیمت این محصولات به همراه گندم به‌عنوان کالای جانشین منجر شده است و انگیزه پایین کاشت این محصولات به‌خصوص گندم به دلیل پایین بودن قیمت تضمینی، به کاهش قابل‌توجه تولید این محصول استراتژیک و برآورد رشد منفی 2 درصدی غلات در سال 1399 منجر شده است، بااین‌حال با در نظر گرفتن پیش‌بینی‌های وزارت جهاد کشاورزی برای تولید اقلام مختلف محصولات کشاورزی، رشد بخش کشاورزی در سال 1399 حدود 2.1 درصد پیش‌بینی می‌شود.

 

نفت: به‌رغم رشد منفی 14 درصدی این بخش در سه ماه نخست سال 1399 براساس شواهد آماری از گزارش ماهانه اوپک به نظر می‌رسد با تخلیه کامل اثر تحریم‌ها بر این بخش رشد این بخش در ادامه سال 1399 از دامنه منفی خارج‌شده و رشد کل سال این بخش منفی 1.6 درصد پیش‌بینی می‌شود.

 

صنعت: شاخص مقدار تولید، شاخص مدیران خرید و همچنین شاخص تولید صنایع بورسی نشان می‌دهد در عمده ماه‌های 6 ماهه اول میزان تولید بخش صنعت دارای رشد بوده است. بر این اساس رشد بخش صنعت در سال 1399 حدود 6.4 درصد پیش‌بینی می‌شود. بااین‌حال شاخص موجودی مواد اولیه نشان‌دهنده کمتر شدن موجودی مواد اولیه نسبت به ماه قبل از آن در همه ماه‌های نیمه اول سال 1399 است که این موضوع در خصوص تأمین موارد اولیه صنعت نگران‌کننده است و در صورت جدی شدن می‌تواند رشد پیش‌بینی‌شده این بخش را مورد تهدید جدی قرار دهد.

 

ساختمان: شواهد موجود از پروانه‌های ساختمانی صادره در نیمه دوم سال 1398 و برخی شاخص‌های مرتبط با تولید و فروش نهاده‌ها و مصالح ساختمانی در نیمه اول سال 1399 نشان‌دهنده رشد منفی و نسبتاً قابل‌توجه سرمایه‌گذاری در بخش ساختمان است و بر این اساس رشد این بخش منفی 14.6 درصد پیش‌بینی می‌شود. بااین‌حال نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد در فصول اخیر، همواره شاخص نسبت قیمت یک مترمربع زیربنای واحد مسکونی به هزینه‌های ساخت یک مترمربع زیربنای واحد مسکونی بالاتر از یک بوده و درنتیجه سرمایه‌گذاری در ساخت‌وساز صرفه اقتصادی داشته است. اینکه باوجود صرفه اقتصادی آمار پروانه‌های ساختمانی نشان از رکود این بخش دارد می‌تواند ناشی از جذابیت سایر دارایی‌ها (طلا، دلار، سهام و ...) و همچنین افزایش شدید نااطمینانی در اقتصاد کشور در نیمه نخست سال 1399 باشد. به نظر می‌رسد در نیمه دوم سال 1399 با توجه به ثبات نسبی انتظارات نسبت به نرخ ارز جذابیت سایر بازارهای دارایی همچون گذشته نباشد که این موضوع می‌تواند به شروعی برای رونق این بخش مبدل شده و رشد برآورد شده در نیمه دوم را تا حدی تعدیل کند.

 

خدمات: نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد به‌رغم تأثیر قابل‌توجه شیوع ویروس کرونا بر بخش خدمات بااین‌حال با سپری شدن ماه‌های ابتدایی شیوع ویروس کرونا، کاهش درآمد اصناف به میزان قابل‌توجهی کاهش یافت. ارزش تراکنش‌های اصناف مختلف نیز مؤید این موضوع است. براساس برآوردهای فعلی با توجه به عملکرد 6 ماهه اول اقتصاد و پیش‌بینی عملکرد آن تا پایان سال، رشد بخش خدمات در سال 1399 صفر درصد برآورد می‌شود.

 

رشد اقتصادی: با در نظر گرفتن تحلیل‌های ارائه‌شده در متن گزارش، برآورد می‌شود پس از تجربه دو سال رشد اقتصادی منفی، رشد اقتصادی در سال 1399 از دامنه رشد منفی خارج شود. این رشد در حدود 0.5 درصد برای کل سال برآورد می‌شود. همچنین رشد غیرنفتی در سال 1399 حدود 0.8 درصد برآورد می‌شود.

 

مرکز پژوهش‌های مجلس نوشت: همان‌گونه که بیان شد مهم‌ترین عامل اثرگذار بر اقتصاد در نیمه اول سال 1399 شیوع ویروس کرونا است که اثرگذاری آن بسیار متفاوت با اثر تحریم‌ها بوده است. درواقع درحالی‌که اعمال تحریم‌ها عمدتاً بخش نفت و صنایع بزرگ مثل خودروسازی را متأثر ساخته بود بااین‌حال شیوع ویروس کرونا عمدتاً بر بخش‌های خدماتی و صنایع کوچک اثرگذار است. با توجه به سهم زیاد این بخش‌ها در اشتغال کشور هرچند انتظار نمی‌رود درنتیجه شیوع ویروس کرونا ارزش‌افزوده اقتصاد کاهش شدیدی داشته باشد، بااین‌حال به نظر می‌رسد آثار رفاهی آن بسیار قابل‌توجه خواهد بود.