ایستانیوز:بحران بی‌اعتمادی و شکاف عمیق ارزش‌گذاری، سرمایه را از بورس ایران فراری داده و آینده‌ای نامطمئن برای بازار سرمایه رقم زده است.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بازارهای مالی(ایستانیوز)، بازار سرمایه ایران در سال‌های اخیر فراز و نشیب‌های زیادی را تجربه کرده است. از ریزش‌های شدید تا رشدهای شارپی، ممنوع-متوقف شدن یک سهم به مدت پنج سال یا بیشتر و دخالت‌های بی‌جای ناظر با ضن دستکاری بازار گرفته تا تصمیمات خلع‌الساعه و نوسان‌گیری‌های مداوم، همه و همه گوشه‌ای از مصیبت‌های وارده به بازار سرمایه بوده است. اما شاید یکی از مهم‌ترین و کم‌سابقه‌ترین اتفاقات، افزایش بی‌سابقه شکاف میان ارزش ریالی و دلاری بورس باشد. بررسی روند شاخص‌ها نشان می‌دهد که تا قبل از سال ۹۸، ارزش بازار سرمایه برحسب ریال و دلار آزاد تقریباً هماهنگ و منطبق با یکدیگر حرکت می‌کردند، اما از آن زمان تاکنون این دو شاخص مسیرهای متفاوتی را طی کرده‌اند. امروز، این شکاف به بیشترین میزان تاریخی خود رسیده است و این مصیبت تازه، وضعیتی است که پیامدهای مهمی برای سرمایه‌گذاران، سیاست‌گذاران و حتی اقتصاد کلان کشور در پی خواهد داشت.
سرمایه می‌گریزد
در حالی که ارزش اسمی بازار سرمایه (بر حسب ریال) طی سال‌های اخیر چندین برابر شده، ارزش دلاری آن در مقایسه با نرخ ارز آزاد نه‌تنها رشد نکرده بلکه به‌طور مداوم کاهش یافته است. از سال ۱۳۹۸ تا کنون، ارزش دلاری بازار ۴۱ درصد کاهش یافته در حالی که ارزش ریالی بازار ۶۲ درصد افزایش یافته است. این مسئله نشان‌دهنده آن است که بورس نتوانسته همگام با رشد نقدینگی و افزایش قیمت‌های اسمی، ارزش واقعی خود را حفظ کند. چنین روندی معمولاً در اقتصادهایی مثل اقتصاد ایران، که در آنها نرخ تورم بالا و ارزش پول ملی به‌شدت کاهش می‌یابد، دیده می‌شود. این پدیده باعث شده بسیاری از سرمایه‌گذاران، به‌خصوص آن‌هایی که سرمایه خود را بر اساس دلار ارزیابی می‌کنند، از بازار سرمایه ایران فاصله بگیرند.
یکی از پیامدهای مهم این مسئله، کاهش جذابیت بورس به‌عنوان یک بستر سرمایه‌گذاری بلندمدت است. زمانی که ارزش دلاری یک بازار کاهش می‌یابد، این پیام را به سرمایه‌گذاران ارسال می‌کند که حتی با رشد ظاهری شاخص‌ها و افزایش قیمت سهام، قدرت خرید آنها در مقیاس جهانی رو به کاهش است. در چنین شرایطی، بسیاری از سرمایه‌گذاران ترجیح می‌دهند سرمایه خود را به بازارهای دیگر، از جمله ارز، طلا یا حتی بازارهای مالی بین‌المللی مثل فارکس منتقل کنند.
ارزندگی بالا یا بی‌اعتمادی بازار؟
یکی دیگر از شاخص‌های مهمی که در این دوره تغییرات چشمگیری داشته، نسبت قیمت به سود (P/E) بازار است. بررسی روند این شاخص نشان می‌دهد که از سال ۱۳۹۸ تا کنون، P/E بورس ایران به‌طور مداوم در حال کاهش بوده است. این مسئله دو سنایرو برای علت این افت ۶ درصدی مطرح می‌کند:
سناریوی تونل وحشت: سهام شرکت‌ها کمتر از ارزش ذاتی خود قیمت‌گذاری شده‌اند. اگر این تحلیل درست باشد، بازار سرمایه ایران در حال حاضر با تخفیف قابل‌توجهی مواجه است و بسیاری از شرکت‌ها با قیمتی کمتر از ارزش واقعی خود معامله می‌شوند. این وضعیت معمولاً زمانی رخ می‌دهد که ترس و بی‌اعتمادی در بازار وجود داشته باشد و سرمایه‌گذاران به دلایل مختلف حاضر نباشند با قیمت‌های بالاتر وارد شوند. مردم ایران از بورس می‌گریزند. اگر در همین لحظه سهمی با بازدهی سالیانه ۱۰۰ درصد به حقیقی‌های متضرر از سال ۹۹ معرفی کنیم، بخش قابل توجهی از آنها صندوق‌های درآمد ثابت را ترجیح می‌دهند. زخم نوسان‌گیری‌های پی در پی ۹۹ عمیق بود و خون‌ریزی آن تا کنون ادامه دارد که یک پیامد دردناک را مخابره می‌کند: حقیقی به بازار اعتماد ندارد.
سناریوی تالار عجز: سودآوری شرکت‌ها افزایش یافته، اما بازار همچنان از قیمت‌گذاری متعادل ناتوان است. در این سناریو، شرکتهای بورسی توانسته‌اند درآمد و سود خود را افزایش دهند، اما همچنان سرمایه‌گذاران به دلیل عدم اطمینان از آینده اقتصادی، حاضر نیستند نسبت قیمت به سود بالاتری به سهام این شرکت‌ها اختصاص دهند. عوامل متعددی از جمله سیاست‌های اقتصادی ضد و نقیض، نرخ بهره ۳۵ درصدی، تحریم‌های همه‌جانبه و چشم‌انداز اقتصادی مبهم کشور می‌توانند در این روند تأثیرگذار باشند. این سناریو حرفی کلی‌تر در دل خود دارد: حقیقی به کلیت اقتصاد اعتماد ندارد.
آینده مه‌آلود بازار سرمایه
سؤال مهم این است که آیا بازار سرمایه ایران در آینده نزدیک می‌تواند به یک نقطه تعادل برسد؟ از یک‌سو، اگر فرض کنیم که قیمت سهام در حال حاضر کمتر از ارزش واقعی خود است، می‌توان انتظار داشت که در صورت بهبود شرایط اقتصادی و کاهش بی‌اعتمادی، قیمت‌ها رشد کنند و این شکاف تا حدی کاهش یابد.
از سوی دیگر، اگر عوامل بنیادی اعم از سیاست‌های اقتصادی، نرخ بهره بدو ریسک افسار گسخته، خلع مقام مقامات تصمیم‌گیر حامی بازار و سایر ناهنجاری‌های سیاستی همچنان بر علیه بازار سرمایه عمل کنند، ممکن است روند فعلی ادامه یابد و سرمایه‌گذاران بیشتری از بورس خارج شوند.
در مجموع، وضعیت فعلی بورس ایران نشان‌دهنده نوعی بحران ارزش‌گذاری است که می‌تواند پیامدهای جدی برای آینده بازار سرمایه داشته باشد. آیا سیاست‌گذاران و نهادهای ناظر می‌توانند اصلاحات لازم را انجام دهند تا سرمایه‌گذاران بار دیگر به بازار بازگردند؟ یا این روند همچنان ادامه خواهد داشت و بورس بیش از پیش از سایر بازارهای مالی عقب خواهد ماند؟ این‌ها سؤالاتی است که سرمایه‌گذاران و فعالان بازار سرمایه ایران قبل از هر معامله از خود می‌پرسند.
