گرچه نظرسنجی‌های پایان سال 1401 از مدیران شرکت‌ها و بنگاه‌های بزرگ نشان می‌دادند که نرخ ارز در پایان 1402 به فراتر از 55 هزار تومان می‌رسد. در کل، با وجود اینکه بنگاه‌های بزرگ انتظار رشد قیمت ارز را داشتند اما کسب و کارهای خرد و خانوارها آرزو می‌کردند که برای یک سال هم که شده، نرخ ارز در ابتدای سال و پایان سال تفاوتی نداشته باشد. 

 

با این وجود، ارز و شاخص آن یعنی دلار نشان دادند که سیگنال‌های اقتصاد ایران را دریافت کرده‌اند و بر همین اساس رفتار خواهند کرد. در این شرایط، قیمت دلار از ابتدای امسال حدود 16 درصد رشد کرد. میراثی که امروز شاهد آن هستیم روندی دارد که باید بخشی از آن را زیر ذره‌بین برد. نرخ دلار در حدفاصل نیمه دوم سال 1391 تا نیمه اول سال 1396 با یک شیب تقریباً ملایم رشد کرد اما از نیمه دوم سال 1396 تا نیمه دوم سال 1397 شیب ملایمش را به سمت بالا شکست.

 

از حوالی شروع نیمه دوم سال 1398 مجدد تاخت و تاز بازار شدت گرفت و تا حوالی شروع نیمه دوم سال 1399 این وضعیت ادامه داشت. اسب تیزپای بازار، از  اردیبهشت سال 1401 مجدد نفس تازه کرد و افسار خود را درید. در نهایت، اردیبهشت سال 1402 در حوالی 53 هزار تومان نفس برید. این تیزپایی، نشان داد که نمی‌توان به سیاست‌های مقطعی تثبیت دل خوش کرد.

 

همین هم شد و  بازار مجدد در نیمه دوم 1402 طغیان کرد. اگر زاوایه نگاهمان را دورتر ببریم و به روی تغییرات قیمت در دهه 90 تا امروز متمرکز کنیم، متوجه می‌شویم که از نیمه دوم سال 1395 بازار ارز برای کام گرفتن از اقتصاد متورم ایران، آماده شده بود. از این تاریخ قیمت دلار حدود 45 درصد رشد داشت.

 

انتظار دلار 60 هزار تومانی

 

ارز نشان داده است که مانند هر دارایی سرمایه‌ای، چسبندگی بالایی به تورم دارد و نه تنها خود را از آن جدا نمی‌بیند، بلکه در برهه‌های مختلف، جلوتر از تورم حرکت کرده است. برای اینکه ارزیابی بهتری از سال آینده داشته باشیم، نگاهی به گذشته ضروری است. رشد قیمت دلار در دهه 90 (91 تا 1400) به 191 درصد می‌رسد؛ در حالی که شاخص کل در همین دوره 173 درصد رشد کرده است.

 

شاخص تورم در دی ماه امسال نسبت به پایان سال 1401 بیش از 24 درصد و قیمت دلار در همین مدت، حدود 17.8 درصد رشد کرده اند. روند بلندمدت حرکت شاخص کل، نشان می‌دهد که میلی به کاهش تورم وجود ندارد. شاخص کل از 15.6 واحد در ابتدای دهه 90 به بالاترین حد خود یعنی 222.7 واحد رسیده است. با وجود رشد نقدینگی، سال آینده قیمت ارز ظرفیت بالایی برای ایجاد چسبندگی در کانال 60 هزار تومان دارد و پیش بینی می شود قیمت تا 70 هزار تومان در نوسان باشد و حتی سناریوهای بدتری هم نسبت به نتیجه انتخابات آمریکا پیش بینی می شود. کارشناسان معتقدند در صورت پیروزی ترامپ قیمت دلار می تواند به بیش از 70 هزار تومان برسد و رکوردهای جدیدی در اقتصاد ایران برجای بگذارد.

 

علیرضا حیدری، کارشناس اقتصاد کلان می گوید:« بنا به دلایل متعددی کشور با محدودیت در دسترسی به منابع ارزی و ریالی روبرو است. با وجود تحریم‌ها و عدم سرمایه‌گذاری در اقتصاد ایران، مجبور هستیم که ارزان‌تر صادر کنیم و گران‌تر وارد کنیم. این موضوع تراز پرداخت‌ها را برهم می‌زند. در این شرایط تراز منفی می‌شود. در نتیجه تقاضا برای ارز از عرضه پیشی می‌گیرد. در چنین شرایطی، برای ایجاد موازنه در تراز پرداخت‌ها، باید اقدام به کاهش ارزش پول ملی (Devaluation) کنیم. این‌گونه کالای صادراتی نسبت به قیمت‌های جهان، ارزان‌تر تولید می‌شود. با این اقدام در شرایط تعادلی قرار می‌گیریم. ناچاری بر سر ایجاد تعادل در تراز تجاری در پیوند با تامین کسری بودجه از محل فروش ارز، انتظار ما را برای افزایش بیشتر نرخ ارز در سال آینده بالاتر می‌برد.»