به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بازارهای مالی(ایستانیوز)،سفته بازی در اقتصادها، به طور معمول پدیده ای با ماهیت کوتاه مدت تعریف می شود. سفته بازی تلاشی برای کسب سود با بهره گیری از نوسان های کوتاه مدت قیمت دارایی است. این دارایی  طلا، ارزهای خارجی، بورس، بانک و مسکن را شامل می شود، اما آثار سفته بازی در هر یک از این بازارها، متفاوت از دیگری است. در بازار مسکن، سفته بازی به دلیل ارتباطات پسین و پیشین این بازار با دیگر بخش های تولیدی و خدماتی اقتصاد اهمیت بیشتری دارد. درواقع هر نوع افزایش قیمتی در بازار مسکن، به دیگر بخش های اقتصادی سرایت می کند.

 

سفته بازان در بازار مسکن، در آغاز دوره رونق دست به کار می شوند و از افزایش قیمت ها به بیشترین میزان سود می رسند. با پدیدار شدن علائم رکود، سفته بازان به سرعت از بازار خارج می شوند و سرمایه شان را به بازارهای موازی مسکن، مثل بانک، بورس، ارز و طلا منتقل می کنند. اگر فرض کنیم یک سفته باز در دوران رونق، سودی برابر با متوسط افزایش قیمت بازار مسکن به دست آورد و در شروع رکود، از بازار خارج شود، او در این دوره رکود، سودی برابر با سود سپرده گذاری مدت دار بانکی کسب خواهد کرد.

 

اما سفته بازان چه ویژگی هایی دارند؟

 

نخست، این گروه در دوران رکود، در بازار حضوری ندارند.

 

دوم، در دوره رونق بازار مسکن، این گروه با تزریق منابع مالی به این بازار بر شدت افزایش قیمت ها می افزایند و در پایان رونق، با خروج منابع، اتمام دوره رونق و شروع رکود را همراهی می کنند.

 

 سوم، در دوره رونق، هرچه سایر فرصت های سرمایه گذاری کمتر در اختیار این گروه قرار بگیرد، و دسترسی به منابع مالی ساده تر شود، هجوم سفته بازان به سمت بخش مسکن بیشتر خواهد بود.

 

چهارم، به طور کلی، در اقتصادهایی مثل ایران که بازار سرمایه عمق کافی ندارد، فعالیت های سفته بازی در بازار مسکن بیشتر است.

 

عدم اطمینان به بازار سرمایه، امن بودن بخش مسکن به عنوان کالا، اعتقاد به عدم کاهش قیمت مسکن میان سرمایه گذاران (چسبندگی قیمت مسکن)، افزایش تحریم ها، رکود صنعت و عدم سرمایه گذاری در آن، در کنار ورود بخشی از تسهیلات اعطایی در قالب طرح های زودبازده به بخش مسکن، موجب رونق سفته بازی و تبدیل مسکن به کالایی سرمایه ای شده است. این پدیده باعث شده قیمت مسکن در ایران به شدت افزایش پیدا کند.

 

پژوهشگران ایرانی با بررسی شاخص سفته بازی در بازار مسکن از سال 1370 تا 1398، تلاش کردند اثر شوک های مختلف در بازار سهام، ارز، طلا ، مالیات و نرخ بهره بر سفته بازی در بازار مسکن را بررسی کنند. منظور از اثر شوک های مختلف در این بازار بر سفته بازی این است که آیا رونق در این بازارها، سفته بازان را از بازار مسکن خارج و به این بازارها متمایل کرده است یا خیر؟

 

یافته های این پژوهشگران نشان می دهد در طول این دوره، به طور میانگین سفته بازی سهمی 20 درصدی از افزایش قیمت مسکن را به خود اختصاص داده است. بیشترین نرخ رشد سهم سفته بازی در گرانی مسکن در سال 78 ثبت شده و این نرخ 320 درصد اعلام شده است. کمترین نرخ رشد هم مربوط به سال های 84 و 91 با 23 درصد سهم سفته بازی در گرانی مسکن است.

 

سفته بازی در بازار مسکن ایران بیشترین واکنش را نسبت به بازارهای ارز، طلا و نرخ بهره نشان داده و کمترین واکنش سفته بازی به بازار سهام و مالیات بر مسکن ثبت شده است. این یعنی تغییر نرخ ارز و سکه سرمایه ها را از بازار مسکن جذب می کند و علاوه بر این، تغییر نرخ بهره در بانک ها، به سفته بازی در بازار مسکن دامن می زند.

 

پژوهشگران در این مقاله به سیاستگذاران پیشنهاد کرده اند برای اثرگذاری بر قیمت مسکن در ایران، بهای زمین از قیمت تمام شده مسکن را حذف کنند. از دیگر مسائل مهم در عرضه مسکن با کنترل سفته بازی در بازار مسکن، عدم امکان تامین مالی است. پژوهشگران می گویند دولت با تقویت بازارهای مالی مثل بورس، اوراق رهن ثانویه و ایجاد صندوق های ملی و محلی مسکن، می تواند نقشی اساسی در کنترل قیمت مسکن و سفته بازی در بازار مسکن ایفا کند.

 

برای مطالعه بیشتر مقاله «واکنش سفته بازی در بازار مسکن به شوک های برونزا در ایران» را بخوانید. این مقاله در نشریه پژوهش های اقتصادی در تابستان سال 1401 منتشر شده است.