به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بازارهای ملی(ایستانیوز)،فقر از چالش های مهم در  اقتصاد ایران است. در سال های 1383 تا 1392، درصد خانوارهای شهری زیر خط فقر به ترتیب 20، 31، 13 و 24 درصد گزارش شده است. این ارقام در خانوارهای روستایی به 28، 30، 10 و 21 درصد می رسد. کاهش فقر در ایران به طور عمده از مسیرهایی مل اعطای یارانه، کمک های کالایی، وام قرض الحسنه و تسهیلات تکلیفی دنبال شده است. در قوانین بودجه سالانه و قوانین برنامه های پنج ساله، کمک به اقشار کم درآمد به روش های مختلف تصویب شده است اما رشد مبالغ صرف شده برای فقر زدایی و افزایش افراد تحت پوشش در طول زمان، نشان دهنده نیاز به داشتن یک راهبرد ویژه برای مبارزه با فقر در ایران است.

 

بیشتر استان های مرزی ایران سهم پایینی از تولید سرانه را به خود اختصاص داده اند. شاخص نسبت سهم از تولید ناخالص ملی به سهم از جمعیت کشور در سال 1394 این وعضیت را به خوبی نشان می دهد. انباشتگی فقر در مناطق مرز نشین به دلیل پایین بودن امکان دسترسی به فرصت های شغلی در این مناطق و پایین بودن مشارکت در رشد اقتصادی می تواند منشا اصلی مهاجرت و حاشیه نشینی در شهرهای بزرگ به ویژه استان تهران باشد.

 

سقوط های یک باره در اثر تورم بالا، شوک های ارزی و شوک زیست محیطی (بحران آب در برخی مناطق)، باعث احساس فقر بیش از فقر واقعی می شود. این نشان می دهد باید به طور همزمان به رشد اقتصادی با انباشتگی فقر درآمدی و فقر چند بعدی توجه کرد.

 

هم چنین  شاخص فقر چند بعدی در ایران به استثنای چند سال، در دهه های اخیر، کاهش یافته است. براساس این شاخص بیش از 60 درصد از خانوارها در سال 1370 دچار فقر در ابعاد مختلف بوده اند. در مناطق شهری در سال های آغازین این دهه، فقر چند بعدی افزایش یافته و از 27 درصد در سال 70 به 41 درصد در سال 73 رسیده است. این یعنی خانوارها در مناطق شهری، از ابعاد مختلف آموزشی و تغذیه و استانداردهای زندگی دچار فقر بوده اند اما پس از آن سال ها بهبود وضعیت تغذیه باعث شده روند شاخص فقر چند بعدی به ثبات نسبی برسد. اما از سال های 1387 تا 93، این شاخص دوباره روند افزایش را در پیش گرفت و تا پایان این دوره به 32 درصد رسید که از عوامل مهم در بروز  آن، اجرای سیاست هدفمندی یارانه و تحریم های اقتصادی بوده است.

 

یک پژوهش در ایران تلاش کرده سیاست های کاهش فقر را در مقایسه با کشورهای درحال توسعه دیگر بررسی کند. آن ها با بررسی سیاست های کاهش فقر در ایران و دیگر کشورها می گویند توسعه مسکن ارزان، توسعه بیمه بیکاری، ارتقای امنیت غذایی، اعطای کمک هزینه تحصیلی، مدرنیزاسیون بخش کشاورزی برای کاهش هزینه تولید، توسعه منطقه ای، مشارکت بخش خصوصی، تخصیص بودجه به بخش های مولد و مرتبط با فعالیت های اقتصادی، توسعه صادرات و توسعه مهارت ها و اشتغال هدفمند از مهم ترین وجوه تمایز سیاست های فقرزدایی دیگر کشورها با سیاست های پیاده شده در ایران است.

 

پژوهشگران می گویند نخستین گام در راهبرد فقرزدایی را باید آسیب شناسی به دلیل عدم مشارکت فقرا در فعالیت های اقتصادی دانست و فرصت توانمندی سازی این گروه ها را فراهم کرد. از مهم ترین توصیه های این پژوهشگران به سیاستگذاران، توسعه تولید صادرات محور در فعالیت هایی است که فقرا در آن شاغلند،  مثل زراعت، دامپروری، شیلات، استخراج معادن در صنایع کوچک و متوسط.

 

هم چنین گسترش تبادل اطلاعات بین تولیدکنندگان کوچک و متوسط در زمینه منابع و فناوری های جدید و با صرفه، صنایع تبدیلی، بازاریابی، آموزش نحوه صادرات و برندسازی محصولات تولیدی و تسهیل فرایند صادرات و بازپرداخت مالیات بر ارزش افزوده برای صادرکنندگان مناطق کمتر برخوردار از جمله اقدامات مفید دیگر در فقرزدایی است.

 

برای مطالعه بیشتر مقاله «بررسی تطبیقی سیاست های راهبرد کاهش فقر در کشورهای درحال توسعه و سیاست های فقر زدایی ایران» را بخوانید. این مقاله در نشریه راهبرد اقتصادی در تابستان 1400 منتشر شده است.