گزارش 99:

 

آماده پرواز

 

بخش معدن و صنایع معدنی در سال 1399 توانست نه تنها بار اصلی اشتغال‌زایی و تولید کشور را به دوش بکشد، بلکه نیازهای ارزی کشور را هم تأمین کرده و به یکی از ارزآوران کشور تبدیل شده است. آن‌گونه که در کارنامه عملکردی سال 99 معدنکاران هم ثبت شده و وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز بارها به آن ادغان داشته، بخش معدن کشور توانسته به واسطه صادراتی که در حوزه فولاد و مس دارد، بخش عمده‌ای از نیازهای ارزی کشور را تأمین کند و به واسطه توسعه‌ای که در این حوزه صورت گرفته است، به یکی از فراهم‌کنندگان زمینه اشتغال برای اقتصاد ایران تبدیل شود. به خصوص اینکه ایالات متحده آمریکا در تحریم‌های هوشمندانه‌ای که در سال 99 پیش روی اقتصاد ایران قرار داد، تلاش کرد تا دیوار تحریم به دور صنایع معدنی به خصوص فولادی‌ها را چند ردیف دیگر بالاتر برد؛ چراکه به صراحت به اهمیت این بخش از اقتصاد ایران پی برده و متوجه شده بود که این بخش نه‌تنها می‌تواند اشتغال را تأمین کند، بلکه جایگزین مناسبی برای اقتصاد نفتی و کمبود درآمدهای ارزی حاصل از فروش نفت باشد و بنابراین تمرکز اصلی خود را بر روی شرکت‌های فولادی و معدنی در حوزه‌های مختلفی از جمله صنایع مس گذاشت؛ به نحوی که بارها به طرق مختلف، این بخش را در فهرست تحریم‌های خود قرار داد و تلاش کرد تا مضیقه‌های بیشتری پیش روی فعالان این بخش در بازارهای جهانی قرار دهد. اما این حربه شکست خورد و تولیدکنندگان و معدنکاران در بخش‌های مختلف توانستند شرایط مناسبی را در سال جاری رقم زنند و نه‌تنها تولید را افزایش دهند، بلکه بازارهای صادراتی را هم علی‌رغم تحریم و شرایط سخت حاصل از شیوع ویروس کرونا، بیش از زمان‌های دیگر فتح کنند. در این بین البته تأثیر بخش معدن را در رشد مثبت اقتصادی هم نباید از یاد برد، چراکه بنا به آمارهای بانک مرکزی، در نیمه اول سال جاری، رشد 3.5 درصدی را تجربه کرده است. در این میان نکته حائز اهمیت آن است که ساختار زمین‌شناسی ایران نشان می‌دهد که ایران از نظر تنوع مواد معدنی در شرایط خوبی قرار دارد و در برخی از مواد معدنی در مرتبه یکم تا دهم دنیا بوده و نسبت به سایر کشورهای منطقه، شرایط مطلوب‌تری دارد که خود این موضوع، بیانگر آن است که وضعیت صنایع معدنی ایران باید بهتر از وضعیتی باشد که امروز در آن قرار دارد؛ بنابراین می‌توان ایران را به عنوان تأمین‌کننده مواد اولیه صنایع بسیاری از کشورها مطرح کرد.

 

 

 

پیش‌بینی 1400

 

الزامات حفظ روند رو به رشد بخش معدن در سال 1400 چیست؟

 

بخش معدن را یکی از نقاط پرپتانسیل برای جایگزینی اقتصاد نفتی ایران با یک بخش غیرنفتی می‌دانند و بسیاری از کارشناسان معتقدند که اگر قرار باشد یک برچسب اقتصاد تک‌محصولی به اقتصاد ایران زده شود، حتماً معدن کاندیدای اول خواهد بود. بر این اساس با توجه به برنامه‌هایی که بخش معدن و فعالان این حوزه برای درازمدت دارند، پیش‌بینی می‌شود که در فاصله 4 ساله از 1400 تا 1404 روند رو به رشد بخش معدن کشور به لحاظ توسعه اکتشاف و بهره‌برداری با قوت ادامه خواهد یافت، اما برای ایجاد یک حرکت جهشی در این بخش، نیازمند آن هستیم که تغییر نگرش داده و برای جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی، فضا را فراهم کنیم؛ چراکه در غیر این صورت، علی‌رغم پتانسیل‌های بسیار، سرمایه‌ها از بخش ارزآور و اشتغال‌زا برای اقتصاد ایران دور خواهند شد؛ پس باید شرایطی ایجاد شود تا سرمایه‌های جدید وارد این بخش شود. در چنین شرایطی، تأمین ماشین‌آلات و تجهیزات، در اولویت قرار دارد تا روند رو به رشد ادامه یابد و این بخش پیشران، نقش خود را در اقتصاد ایران ایفا کند.

 

 

 

محمدرضا بهرامن، رئیس خانه معدن 

 

سال 1399 برای فعالان معدنی در مقایسه با چالش‌های موجود، سال بدی نبود و به جز در برخی بخش‌های خاص، افزایش تولید و صادرات رقم خورد. در این میان تحریم‌هایی که بر بخش معدن، چنبره زده بودند، علی‌رغم پیش‌بینی مبنی بر اثرگذاری بر تولید و صادرات این بخش، نتوانستند کارساز باشند و تمامی معدنکاران در بخش‌های مختلف توانستند مقابل آنها بایستند؛ به خصوص اینکه افزایش نرخ ارز، زمینه را برای صادرات و افزایش تولید این بخش فراهم کرد و بازارهای هدف صادراتی نیز پذیرای محصولات ایرانی بود. اگر بخواهیم مروری بر عملکرد بخش‌های مختلف معدنی داشته باشیم، باید گفت که در برخی بخش‌ها به دلیل کاهش تقاضا در دنیا و وضع عوارض صادراتی، کاهش صادرات شکل گرفت؛ اما در مقابل، در بخش کاشی و سرامیک به دلیل کیفیت بالای محصولات تولیدی و وجود بازار مناسب در کشورهای اطراف، صادرات بسیار رونق گرفت و سال خوبی برای فعالان این بخش سپری شد؛ ضمن اینکه متعاقب آن، کسانی که در بخش معدن تأمین‌کننده مواد اولیه این صنعت بودند نیز، سال خوبی داشتند. در بخش فرآوری معدنی حرکت‌های جدیدی در بخش فلزات غیرآهنی شروع شد؛ ضمن اینکه در حوزه سنگ‌آهن نیز، اگرچه وضع عوارض در صادرات منجر به کاهش صادرات این محصولات شد، اما به هر حال این بخش تولیدات خود را به صنایع پایین‌دستی عرضه کردند. از سوی دیگر در سال 1399 در راه‌اندازی معادن سرمایه‌گذاری خوبی صورت گرفت؛ اگرچه در حوزه اکتشافات سال خوبی را تجربه نکردیم.

 

 

 

اعداد سال:

 

رشد بخش معدن در نیمه اول 99: 3.5 درصد

 

رشد بخش معدن در فصل دوم 99: 4.7 درصد

 

رشد بخش معدن در فصل اول 99: 2.2 درصد