به گزاش پایگاه اطلاع رسانی بازارهای مالی(ایستانیوز)،برنامه عربستان سعودی برای ماه رمضان این بود که صدها هزار زائر خارجی را بپذیرد؛ اما آنچه که امسال رخ داد به دلیل بحران کرونا بسیار متفاوت از پیش‌بینی‌ها بود. روزهای اوج بحران شاید گذشته باشد اما تأثیر اقتصادی قرنطینه این کشور تازه دارد خودش را نشان می‌دهد. این شرایط زمانی برای بن‌سلمان بسیار نامناسب بود؛ چون بنا شده بود سال ۲۰۲۰ سال نمایش پروژه‌های مدرنیزاسیون او باشد. او می‌خواست نشان دهد که کشور آینده‌ای بدون نفت را هم می‌تواند تجربه کند. او حتی قصد داشت در ماه‌های آینده و با میزبانی سران گروه بیست، توجه جهانی را جلب کند.

 

اما ملغمه‌ای از اقدامات خود بن‌سلمان و رخدادهای پیش‌بینی‌ناپذیر در سال جاری میلادی باعث شد همه چیز تغییر کند. پرسش جدی که حالا مطرح شده این است که آیا رویاهای اقتصادی بن‌سلمان با توجه به مقتضیات جدید، می‌تواند به شکل فعلی‌اش محقق شود یا نه.

 

بن‌سلمان در سال‌های اخیر برای خاموش‌کردن مخالفان داخلی و خارجی‌اش تلاش‌های زیادی کرده بود، اما آنچه که در جریان درگیری نفتی ماه‌های اخیر او با روسیه پیش آمد، نوعی نسنجیدگی خاص خود او بود که در برخی تصمیم‌گیری‌های دیگرش هم مشاهده شده بود؛ مثل تحریم قطر یا کمپین نظامی فاجعه‌بارش در یمن. ماجرای قتل جمال خاشقجی در سفارت عربستان در استانبول هم که جای خود دارد.

 

بر اساس طرح کلی برنامه‌ای که بن سلمان چهار سال پیش و با عنوان چشم‌انداز ۲۰۳۰ ارائه داد، یکی از اهداف عربستان سعودی بر افزایش درآمد از سفرهای زیارتی اتباع خارجی به شهرهای مقدس اسلامی در این کشور قرار گرفته بود. پیش‌بینی‌هایی نیز برای افزایش ظرفیت انجام شده بود. اما محدودیت‌های ناشی از بحران کرونا این برنامه‌ها را که هدف‌شان افزایش دوبرابری تعداد زائران بود، بی‌نتیجه گذاشت. البته واقعیت این است که برنامه تحول عظیم مورد نظر بن‌سلمان از پیش از بحران کرونا و در جریان درگیری نفتی عربستان سعودی با روسیه، شکست خورده بود. قرار بر این بود که عربستان با درآمد نفتی‌اش همچنان به جذب سرمایه خارجی، جذب نیروی کار ماهر و بستن بودجه مناسب ادامه دهد، بخش خصوصی را تقویت کند و به تدریج در تنوع‌بخشی به اقتصاد موفق شود. حتی پروژه‌های عظیم مثل ساخت شهر آینده‌محوری به نام نیوم در کرانه دریای سرخ و همچنین احداث پروژه‌های بزرگ سرگرمی در حومه ریاض از جمله برنامه‌هایی بود که قرار بود در این راستا اجرایی شود. اما تنش عربستان سعودی با روسیه در جریان نشست اوپک باعث کاهش شدید قیمت نفت شد و اوضاع را حتی پیش از اوج‌گیری کرونا خراب کرد.

 

ایهم کامل رئیس بخش خاورمیانه و شمال آفریقای موسسه مشاوره‌ای اوراسیا معتقد است که پیش‌تر تحقق برخی بخش‌های برنامه چشم‌انداز ۲۰۳۰ بن‌سلمان دشوار بود اما حالا تحقق برخی از آنها امکان‌ناپذیر به نظر می‌آید. از نظر او تأثیر کوتاه‌مدت شرایط جدید، احتمالاً از بُعد اقتصادی احساس خواهد شد؛ اما در درازمدت احتمالاً بن‌سلمان هزینه سیاسی این ناکامی را نیز خواهد داد.

 

اقتصاد عربستان سعودی هنوز بر دلارهای نفتی استوار است؛ آن هم در حالی که بن‌سلمان در سال ۲۰۱۶ وعده داده بود که اقتصاد این کشور تا سال ۲۰۲۰ قادر به حیات بدون نفت خواهد شد. عربستان سعودی جمعیت جوانی دارد و دولت نمی‌تواند همچنان اشتغال‌زای اصلی باشد؛ بلکه نیاز دارد که مشاغلی را در بخش خصوصی ایجاد کند و زنان را نیز وارد نیروی کار کند.

 

البته موفقیت‌هایی در افزایش درآمد غیرنفتی از طریق بالا بردن مالیات‌ها و تمهیدهای مشابه در عربستان سعودی به دست آمده است. اما شوک نفتی امسال و نیز تأثیر ویروس کرونا اوضاع تأمین هزینه پروژه‌ها را سخت کرده است، چون قرار بوده که ۶۰ درصد از پول لازم برای این کار از طریق درآمدهای نفتی تأمین شود و آن هم که به شدت افول کرده است.

 

کارن یانگ پژوهشگر انستیتو امریکن اینترپرایز معتقد است که مردم عربستان سعودی و به خصوص جوانان این کشور باید به اوضاع جدیدی عادت کنند؛ یعنی به کشوری که فقیرتر شده، بخش خصوصی که ضعیف‌تر شده و رشد اقتصادی که کندتر شده است. به عقیده کامران بخاری رئیس مرکز توسعه تحلیلی برای سیاست جهانی در واشینگتن، وقتی ویروس کرونا تحت کنترل دربیاید همه نگاه‌های مردم عربستان سعودی به بن‌سلمان خواهد بود. او تلاش زیادی کرده تا چالش نظام‌یافته‌ای علیه قدرتش شکل نگیرد و حضور پدرش هم این شرایط را برای او مستحکم کرده است. اما اگر او قادر به تحقق وعده‌هایی که داده نباشد، شبیه یک فرد ضعیف از خانواده سلطنتی به نظر خواهد آمد که علاوه بر تهدیدهای خارجی، با مشکلات اجتماعی و سیاسی زیادی در داخل نیز باید دست و پنجه نرم کند./ آینده نگر/ منبع: بلومبرگ