تولید ناخالص داخلی در دهه ۹۰ رشد نمی‌کند؟
گزارش 98
روی خط صفر
رئیس‌جمهور در سخنرانی روز 22 بهمن اعلام کرد که رشد بخش صنعت و کشاورزی با وجود تحریم‌ها مثبت شده است. این خبر حسن روحانی نشان می‌دهد که در سال دوم از آغاز سری جدید تحریم‌ها، بخش‌های صنعتی و کشاورزی توانسته‌اند خود را حفظ کنند تا از کاهش بیشتر تولید جلوگیری شود. مثبت شدن رشد در این بخش‌ها به معنی خروج از رکود نیست چه این‌که رشد منفی در سال 1397، به معنی کاهش تولید در بخش‌های اقتصادی است و حالا در سال 98 اندکی از این کاهش تولید جبران شده و هنوز تا رسیدن به وضعیت قبلی فاصله وجود دارد. رشد اقتصادی که نشان‌دهنده وضعیت تولید نسبت به سال گذشته است، در سال 98 رفته‌رفته از وضعیت زیر صفر به سوی صفر گام برداشته است. همان‌طور که نهادهای بین‌المللی پیش‌بینی کرده بودند، در سال‌های 2020 و 2021 رشد اقتصادی ایران از فاز منفی خارج خواهد شد. شاخص رشد اقتصادی که در سال 1395، رکورد 12.5 درصدی را ثبت کرده بود و در سال 1396 به رشد 3.9 درصدی رسیده بود، از سال 1397 با آغاز دور جدید تحریم‌ها به چالش کشیده شد. طبق گزارش مرکز آمار ایران، این شاخص برای دومین بار در دهه 90 شمسی وارد فاز منفی شد. یک بار در سال 1391 با شدت گرفتن تحریم‌های بانکی و نفتی این اتفاق رخ داد، بار دیگر در سال 97 با موج جدید تحریم‌ها، اقتصاد ایران با دست‌انداز مواجه شد. در سال 1394 نیز رشد اقتصاد به دلیل طولانی شدن رکود، به محدوده صفر نزدیک شد و حتی در آمارهای بانک مرکزی به زیر صفر غلتید. دهه 1390 برای اقتصاد ایران، با دشواری سپری شده و به سال پایانی رسیده است. شاید بیشترین توقف در مسیر رشد طی 3 دهه پس از جنگ، در این دهه رقم خورده باشد. به دهه نود، دهه گم‌شده اقتصاد ایران نیز می‌گویند، چه این‌که میزان تولید ناخالص داخلی به قیمت ثابت در این دهه بعد از طی کردن نوسان‌های سینوسی تقریباً به میزان ابتدای دهه بازگشته است. تورم‌های بالا در دوران رکود، به دشواری‌های این دهه افزوده است.
در سال 1398 نیز برآوردها از منفی بودن رشد اقتصاد با احتساب نفت و صفر بودن رشد بدون نفت، حکایت دارد. آمارهای رسمی از رشد تولید ناخالص داخلی در نه ماهه 98 نشان می‌دهد که در این سه فصل رشد بدون نفت، صفر بوده و رشد اقتصاد با احتساب نفت به منفی 7.6 درصد رسیده است.
پیش‌بینی 99
فرار از دره منفی
برآوردها از رشد تولید ناخالص داخلی برای سال آینده نشان‌دهنده بهبود وضعیت این شاخص نسبت به سال 1398 است اما مسئله این است که این موضوع نشانه بازگشت به دوران رشد اقتصادی نیست چه این‌که اندازه اقتصاد ایران در سال‌های 97 و 98 کوچک شده و در سال 99 احتمال پوشش بخشی از این افت تولید وجود دارد. در سال آینده روند منفی رشد بخش نفت متوقف خواهد شد چه این‌که احتمالاً وضعیت صادرات این بخش از سال 98 بدتر نخواهد شد بنابراین مثبت شدن یا صفر شدن رشد در این بخش نشانه بهتر شدن اوضاع نیست. در بخش صنعت نیز همین سناریو قابل پیش‌بینی است. برای بخش کشاورزی نیز با بارندگی‌های مناسب، برآورد رشد مثبت شده است. بنابراین به نظر می‌رسد مجموع رشد اقتصاد بدون نفت و با نفت وارد محدوده بالای صفر شود./ آینده نگر