گزارش Doing business هرساله به مطالعه فضای کسبوکار کشورها از منظر 12 شاخص «شروع کسبوکار»، «شرایط صدور مجوز ساخت»، «دسترسی به برق»، «ثبت مالکیت»، «اخذ اعتبار»، «حمایت از سرمایهگذاران اقلیت»، «پرداخت مالیات»، «تجارت برونمرزی»، «اجرای قراردادها» و «رسیدگی به ورشکستگی و پرداخت دیون» میپردازد.
بررسی کارنامه ایران در شاخصهای مذکور نشان میدهد که بدترین عملکرد کشور در طول سالهای اخیر، مربوط به شاخص «شروع کسبوکار» بوده است که به لحاظ جذب سرمایهگذار خارجی بسیار حائز اهمیت است. رتبه شاخص شروع کسبوکار ایران در سال 2017، در میان 190 کشور 102 بود که سال گذشته با سقوطی قابلتوجه به 173 تنزل پیدا کرد. امسال هم رتبه ایران در شاخص شروع کسبوکار با 5 پله تنزل به رتبه 178 رسیده است.
بر اساس تعریف گزارش Doing business، شاخص شروع کسب و کار شامل کلیه فرایندهایی است که لازم است به لحاظ زمانی و هزینهای طی شود تا کارفرما بهطور رسمی کار خود را آغاز کند. «زمان»، «هزینه»، «تعداد مراحل» و «حداقل سرمایه موردنیاز» 4 معیاری هستند که مطالعه بانک جهانی در بررسی شاخص شروع کسبوکار به آنها میپردازد.
بر اساس گزارش بانک جهانی، ایران از سال 2011 اقدامات بسیاری را باهدف تسهیل شروع کسبوکار انجام داده است. اقداماتی که منجر به بهبود امتیاز ایران در این شاخص شد اما تداوم نیافت.
تجربه کشورها در بهبود شاخص شروع کسب و کار در گزارش 2020
در فصل هفتم از متن گزارش سهولت کسبوکار 2020 بانک جهانی، عملکرد کشورها در راستای بهبود شاخصها آورده شده است. بررسی عملکرد برخی کشورهای موفق در حوزه بهبود شاخص «شروع کسب و کار» نشان میدهد، دولت این کشورها استراتژیهای متفاوتی را به منظور تسهیل فرایند یک کسب و کار در پیش گرفتهاند که «کاهش هزینههای مربوط به ثبت شرکت» و «کاهش حداقل سرمایه مورد نیاز برای راه اندازی یک کسب و کار» از مهمترین آنها به شمار میرود.
در ادامه فهرست برخی کشورها که طی سال 2019 عملکرد موفقی را در شاخص شروع کسب و کار داشتهاند و در متن گزارش 2020 به آنها اشاره شده، آورده شده است:
بلژیک: کاهش حداقل سرمایه مورد نیاز در ابتدای شروع یک کسب و کار.
بنگلادش: کاهش هزینههای مربوط به ثبت شرکت، کد ثبت نام و همچنین حذف هزینههای مربوط به صدور گواهینامههای دیجیتال.
برزیل: کاهش مدت زمان فرآیند ثبت مشاغل و کاهش هزینه های مربوط به صدور گواهینامه دیجیتال.
چین: ایجاد پنجره واحد برای دریافت مدارک شرکت.
کلمبیا: حذف شرط افتتاح حساب بانکی برای به دست آوردن مجوز صدور فاکتور.
فنلاند: کاهش هزینه و زمان پردازش ثبت نام های تجاری به صورت آنلاین.
یونان: کاهش زمان ثبت تجاری شرکتها و همچنین حذف شرط گواهی ترخیص مالیاتی (tax clearance) در زمان شروع یک کسب و کار.
هند: کاهش هزینه ثبت شرکت و دریافت گواهیهای دیجیتال.
اندونزی: ایجاد یک پلفرم آنلاین برای صدور مجوزهای کسب و کار و صدور گواهینامههای الکترونیکی.
کویت: ادغام اخذ مجوز تجاری و تسهیل در فرآیند ثبت شرکتها به صورت آنلاین.
پاکستان: ایجاد پنجره واحد آنلاین برای ثبت شرکتها.
عربستان سعودی: ایجاد ایجاد پنجره واحد آنلاین برای ثبت شرکتها.
امارات متحده عربی: کاهش هزینههای مربوط به ادغام مشاغل.
آمریکا: راهاندازی سامانه ثبت اظهارنامههای مربوط به شرکتها با مسئولیت محدود.
زیمباوه: کاهش هزینههای مربوط به صدور مجوزهای کسب و کار از سوی شهرداری.
پیشنهادهای اتاق ایران برای بهبود شاخص شروع کسب و کار
سال گذشته، اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران باهدف بهبود جایگاه کشور در شاخصهای کسبوکار، اتاقهای تهران، تبریز، اصفهان، مشهد، کرمان و شیراز را موظف کرد تا ضمن بررسی چالشهای شاخص سهولت کسبوکار در ایران پیشنهادهای کاربردی برای بهبود شاخصهای موردنظر در رتبهبندی بانک جهانی ارائه دهند؛ پیشنهادهایی که مستقیما برای اجرا به دستگاههای اجرایی مربوطه نیز اعلام خواهد شد.
در همین زمینه پیشنهادی های اتاق تبریزبه عنوان مجری بررسی شاخص شروع کسب و کار بر اساس گزارش سهولت کسبوکار 2019 بانک جهانی به شرح زیر بوده است: