به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بازارهای مالی(ایستانیوز)، «هنر ضد تحریم ها؛ پاسخی از درون میدان» عنوان سلسله یادداشت هایی به قلم دکتر محمدرضا ناری ابیانه است که در این خبرگزاری منتشر می شود. این سلسله یادداشت ها در پاسخ به کتاب «هنر تحریم‌ها؛ نگاهی از درون میدان» اثر ریچارد نفیو، مسئول تیم طراحی تحریم های علیه ایران در دولت اوباماست که در خرداد ماه سال 1397 از سوی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در 142 صفحه ترجمه شده است.

 

در هنگام انتشار این کتاب در آمریکا، هنوز دولت ترامپ از برجام خارج نشده بود و دور جدید تحریم ها علیه ایران اسلامی وضع نشده بود. البته پس از خروج آمریکا از برجام و برگشت تحریم ها با اندکی تغییر همانند روشی است که در این کتاب آمده است. با بررسی دقیق این کتاب به حقایقی دست می یابیم که آگاهی از آن ما را در طراحی الگو یا مدل ضدتحریم ها کمک می کند. مطالعه این کتاب موید این حقیقت است که رویکرد ابرقدرتی آمریکا از رویارویی سخت و نظامی به رویارویی نرم (فرهنگی و اقتصادی) تغییر کرده است. از مجموعه فعالیت های مراکز تحقیقاتی در آمریکا می توان درک کرد که آمریکا در حال تئوریزه کردن الگوهای تحریم های اقتصادی به ابزاری کارآمد برای اعمال فشار بر کشورها و نمایش ابرقدرتی خود است. این کتاب به عنوان متنی برای مدیریت تحریم ها بر علیه کشورهای گوناگون تالیف شده است. بدون تردید تحریم‌های اقتصادی هدف نهایی استکبار جهانی نیست بلکه سناریوی بزرگتری با ابعاد مختلف وجود دارد که تحریم ها در چارچوب آن فعال است.

 

این کتاب از زمان که منتشر شده تاکنون، در حد راهنمای آموزشی تحریم گذاری در سطوح بالای دستگاه سیاست گذاری آمریکا معرفی شده است. مخاطبان اصلی کتاب فعالان حوزه سیاست خارجی در آمریکاست. کتاب مذکور، حاکی از وجود برنامه ای دقیق و مدون و بین بخشی در دولت آمریکاست که در طول زمان اجرایی می شود. کتاب بیانگر این واقعیت است که تحریم ها بر اساس آنچه در علم اقتصاد بصورت نظری بدان اشاره شده است دارای کارایی لازم نیست بلکه با بکارگیری الگوی اجتماعی و مبتنی بر شواهد عینی دارای کاربرد بیشتری است.

 

نویسنده در جای جای کتاب خود اذعان می کند که تحریم گذاری به عنوان ابزار استراتژیک در دستگاه سیاست خارجی ایالات متحده، نه امری صرفا فنی، بلکه بیشتر هنر تصمیم گیری و به کار گرفتن خلاقانه ابزارهای مختلف اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در این مورد است. تحلیل محتوای کتاب، نشانگر وجود درک شرایط سیاسی، فرهنگی و اقتصادی جمهوری اسلامی ایران نزد طراحان و مجریان تحریم هاست.

 

کاربرد واژگان کلیدی بکار رفته در کتاب، نشانه ای است از محتوای آن که دارای سطح مطلوبی از برنامه ریزی در رده های بالای مدیریتی است. واژگان تخصصی و فنی در حوزه مدیریت کلان، برنامه ریزی فرابخشی و بین بخشی و نظارت جامع بر پدیده ای بین المللی، حکایت از دقت نظر و سطح بالای علمی طراحی و اجرای تحریم ها دارد. واژگان پرکاربرد در کتاب شامل تحریم (1344 بار)، ایران (903 بار)، آمریکا (463 بار)، فشار (362) بار)، اعمال کردن (322 بار)، اقتصاد (300 بار)، هدف یا اهداف (292 بار)، هسته ای (270 بار)، نظام (198 بار)، برنامه (194 بار)، عمل کردن (166 بار)، اقدام (161 بار)، کشور هدف (123 بار)، استقامت (122 بار)، درد (120 بار)، جهان (115 بار) و راهبرد (99 بار) نشانه ای از تالیف یک کتاب ساده سیاسی یا اقتصادی یا علمی و دانشگاهی نیست بلکه کتابی کاملا کاربردی و عملیاتی است و برای اهداف خاص تالیف شده است.

 

نویسنده کتاب دارای صبغه یا سمت دانشگاهی نیست بلکه به شدت در این کتاب به نقش هماهنگی و راهنمای بین بخشی در تحریم ها تاکید دارد. اتکای تحریم ها بر ناکارآمدی های نظام (خودتحریمی های داخلی) در جای جای کتاب به وضوح قابل مشاهده است. ضمنا از تجربه تحریم در کشورهای دیگر در طراحی تحریم های جدید علیه ایران استفاده شده است. از نظر طراحان و مجریان، دور اول تحریم های جمهوری اسلامی ایران بسیار موفق عمل کرده است و موجب شده است که جمهوری اسلامی ایران برای رهایی از فشار تحریم ها بر سر میز مذاکره بنشیند.  بدون تردید استکبار جهانی با تکرار تحریم‌ها به دنبال تکرار برجام در عرصه های دیگر مانند قدرت موشکی، حقوق بشر و حضور فعال منطقه ای جمهوری اسلامی ایران است.

 

این کتاب مبلغ تفکر سطحی، قشری با اغراض سیاسی دارای مصرف داخلی برای آمریکا نیست بلکه نوشتاری عمیق، علمی بین رشته ای و اجرایی بین بخشی است. نتیجه کلی کتاب برای مخاطب ایرانی و سیاست گذاران می تواند این نکته باشد که اولا تحریم گذار تحریم را به عنوان ابزار اصلی و ثابت در جعبه ابزار تعامل خود با کشورهای دیگر می داند و این امر با اقدامات مقطعی قابل رفع نیست، چنانکه در مواعد و زمینه های مختلف قابل استفاده مجدد است و ثانیا و مهم تر از آن اینکه آنچه سرنوشت جنگ تحریمی را مشخص خواهد کرد، «هنر استقامت» در ابعاد مختلف آن و به کارگیری روش های مختلف سنتی و خلاقانه است که در گام آخر می تواند نفع دیپلماتیک را برای کشور تحت تحریم رقم زند و بدون ساختن بستر استقامت، شروع از گام آخر می تواند نتایج معکوس به بار آورد.

 

مهم ترین اصل در مبارزه علیه تحریم ها، راهبردی است که کشور تحت تحریم برای استقامت در برابر تحریم ها برای خود اتخاذ می کند. بهترین راهبرد برای بی تاثیرنمودن تحریم ها، راهبرد استفاده حداکثری از ظرفیت ها و منابع ملی است. بررسی‌های انجام شده در حوزه ضدتحریم ها طی سال گذشته، نشان از انجام کاری وزین، عمیق و قدرتمند ندارد. تشکیل چند کارگروه، کمیته و تهیه بسته های عجولانه اجرایی آنهم صرفا در راستای دورزدن تحریم و نه استفاده از ظرفیت ها و منابع ملی (به عنوان الگوی ضدتحریم ها) یادآور تجربه تلخ دور قبل تحریم هاست. گفتنی است که بی تدبیری در زمینه استفاده بهینه از منابع ملی، آثار زیانبار تحریم ها را دوچندان می کند که فشارهای ناشی از آن در قالب مشکلات معیشتی مستقیما بر زندگی مردم و سفره آنان نمایان می شود.