امتیاز ویژه آمریکا به افغانستان از دل ایران
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بازارهای مالی(ایستانیوز)، شکوفه حبیب‎زاده در شرق نوشت:  در این میان، این پرسش مطرح است که چرا آمریکا معافیت‎ چابهار را می‎پذیرد، اما حاضر به پذیرش معافیت‎های نفتی برای مشتریان ایران نیست؟ پاسخ به این پرسش به منافع آمریکا در منطقه برمی‎گردد؛ هرچند در این میان کماکان برخی از کشورها مانند ترکیه امید دارند بتوانند از آمریکا برای کسب معافیت‎های نفتی باز هم تلاش کنند. حالا در این میان خبر می‎رسد  محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، پس از آنکه از هند به ایران بازگشت، بنا دارد رهسپار چابهار شود، اما هنوز هم مشخص نیست  در چابهار آیا با مقامی دیدار خواهد کرد؟ یک روز پس از اعطای این معافیت، این گمانه را تقویت می‎کند که هر نوع دیدار شکل‎گرفته در چابهار، حول همین محور باشد.
 
  معافیت دوباره چابهار از تحریم‎های آمریکایی
 
ماجرا از این قرار است که الیس ولز، معاون وزیر خارجه‌ آمریکا، در دیدار با صلاح‌الدین ربانی، سرپرست وزارت خارجه‌ افغانستان، از موافقت واشنگتن با درخواست کابل مبنی بر معافیت بندر چابهار از تحریم‌های آمریکا خبر داد و اعلام کرد  این بندر برای افغانستان «اهمیت» دارد. صلاح‌الدین ربانی نیز در این دیدار از ادامه کمک‎های ایالات متحده به کابل قدردانی کرد. سرپرست وزارت خارجه افغانستان در ادامه با اشاره به روند مذاکرات صلح افغانستان، اجماع داخلی و منطقه‌ای را برای دست‌‌یافتن به صلح پایدار در این کشور با اهمیت خواند. از نظر دولت افغانستان این بندر می‌تواند راه را برای میلیون‌ها دلار تجارت افغانستان و پایان وابستگی آن به بندر کراچی پاکستان باز کند. به گزارش تسنیم، صبغت‌الله احمدی، سخنگوی وزارت خارجه افغانستان، به رسانه‌ها گفت: اینکه تحریم‌ها شامل بندر چابهار ایران نشود، برای افغانستان  مسئله‌ای مهم است. بندر چابهار مسیر بسیار خوبی برای واردات و صادرات کالا از افغانستان به هند و سایر کشورها محسوب می‌شود. احمدی خاطرنشان کرد  هند و افغانستان برای اینکه بندر چابهار از تحریم‌ها معاف شود پیش از این تلاش‌های بسیاری را انجام داده‌اند. پبش از این دادوستد افغانستان و هند از طریق بندر «واگه» پاکستان صورت می‌گرفت اما دولت پاکستان به‌دلیل تنش‌های سیاسی هر از گاهی این بندر را به‌روی تجار افغان مسدود می‌کرد.
 
در میان این اخبار، واضح است  آمریکا برای تداوم امنیت کشوری که سال‎ها قبل، برج‎های دوقلویش را به آتش کشیده بود، برای اعطای امتیاز به افغانستان در رایزنی‎ها کوتاه می‎‎آید. البته با کمی موشکافی، اهداف بلندمدت آمریکا نیز قابل شناسایی است. آمریکا از طریق افغانستان می‎تواند به آسیای مرکزی و در نهایت چین، نزدیک‎تر شده تا راحت‎تر بتواند این کشور را تحت کنترل خود درآورد. در این میان، رقابت هند و چین در چابهار و گوادر نیز دور از نظر نیست. وقتی این پازل بزرگ را در کنار یگدیگر قرار دهیم، روشن است  هند و افغانستان با پشتوانه آمریکا، سرمایه‎گذاری بزرگی در چابهار را در سر می‎پرورانند و چین (با همراهی عربستان) نیز با حمایت پاکستان، در صدد تقویت گوادر برآمده است.رقابت در چند جبهه آمریکا و کشورهای همراهش در منطقه، هرچه باشد، موقعیت مهم و استراتژیکی را برای ایران رقم می‎زند. چابهار به‎ویژه از زاویه بندرگاهش، می‎تواند پایگاهی برای اتصال کشورهای همسایه به آب‎های آزاد و بهره‎گیری از مزیت‎های ترانزیتی باشد.
 
  چابهار قطعه‎ای از موزاییک اقتصاد هند و افغانستان
 
مرتضی قورچی، استادیار جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک دانشگاه شهید بهشتی در تشریح موقعیت افغانستان در جغرافیای سیاسی و چرایی اهمیت بندر چابهار برای این کشور، می‎گوید: اگر در جغرافیای سیاسی، کشورها را در قالب پازل یا موزاییک کنار هم ببینید، دو کشور عراق و افغانستان، به شکل پایه‎ای متحد ایالات متحده آمریکا در منطقه محسوب می‎شوند و آمریکا در آنها پایگاه دارد و آن کشورها را به نوعی زیر چتر کنترل خود اداره می‎کند. آن چیزی که مهم است، آن است که افغانستان بتواند به سیستم اقتصاد و تجارت آزاد دسترسی داشته باشد. قورچی در ادامه می‎افزاید: افغانستان با رقابت‎های ژئوپلیتیکی‌ای که با پاکستان در برخی از قلمروهای سرزمینی این کشور دارد، در نهایت از آن شبکه با بن‎بست مواجه شده است. بنابراین مسیر دیگری که برای افغانستان قابل تصور است، آسیای مرکزی است که هزینه‎های ترانزیت و اقتصاد افغانستان را افزایش می‎دهد. چین هم به‎عنوان مسیر بعدی، جاده‎های کوهستانی به‎ صورت نوار باریک دارد که کار را برای ترانزیت سخت می‎کند. بنابراین افغانستان به‎عنوان متحد ایالات متحده در این موزاییک جغرافیای سیاسی، تنها راه دسترسی به آب‎های آزاد را از طریق ایران و در بندر چابهار به دست خواهد آورد. به همین دلیل هم کابل روی این مسئله متمرکز شده است.
 
او ادامه می‎دهد: در پازل اقتصاد هندوستان نیز، ایران راه دسترسی به آب‎های آزاد را برای ترانزیت کالا به افغانستان در اختیار هند قرار می‎دهد. بنابراین برای هند هم بسیار مهم است که دسترسی به چابهار را برای خود محفوظ نگاه دارد.
 
  کدهای ژئوپلیتیکی ایران و آمریکا هم‌خوانی ندارد
 
استادیار جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک دانشگاه شهید بهشتی در پاسخ به این پرسش که چرا آمریکا، معافیت‎های نفتی ایران را تمدید نمی‎کند، اما معافیت چابهار را کماکان ادامه می‎دهد، می‎گوید: ایران یک پازل جغرافیای سیاسی است که کلا با کدهای ژئوپلیتیکی ایالات متحده آمریکا و به‎طورکلی منطقه ژئواستراتژیک آتلانتیک، هم‌خوانی ندارد. این عدم هم‌خوانی فشار مضاعفی را به ایران وارد می‎کند که تغییراتی را (به‎زعم آنها تغییر رفتار) داشته باشد و طبیعتا ایران مقاومت می‎کند. بر همین اساس نیز آمریکا تلاش دارد فشار مضاعفی به واسطه تحریم‎های نفتی بر ایران تحمیل کند و به همین خاطر نیز با معافیت نفتی ایران مخالفت می‎کند. او در رابطه با تفاوت ایران با افغانستان در نگاه آمریکا، می‎افزاید: افغانستان اما چنین نیست. رژیم جدیدی که ایالات متحده پس از حمله به طالبان در این کشور ایجاد کرد، افغانستان را زیر چتر حمایتی قانون اساسی ایالات متحده و در منطقه ژئواستراتژیک قرار داد. همین موضوع، خودبه‎خود افغانستان را به سمتی خواهد برد که متحد آمریکا در منطقه باشد. بنابراین آمریکا در مورد افغانستان هیچ‎گونه محدودیتی در نظر نمی‎گیرد و انواع معافیت‎ها را برای این کشور در نظر می‎گیرد.
 
  سود چابهار برای آمریکا چیست؟
 
قورچی سود همراهی با خواسته‎های افغانستان در منطقه را بسیار بالا می‎داند و می‎گوید: آنچه در افغانستان برای ایالات متحده مهم است، این است که این کشور کمترتوسعه‎یافته است و به همین دلیل هم، در این کشور، افکار رادیکالی و بنیادگرایانه به راحتی شکل می‎گیرد. یادمان باشد که از همین کشور، برنامه‎ریزی برای حمله به ایالات متحده شکل گرفت. آمریکا با پازلی که افغانستان با این کشور در حال مبارزه بود، مقابله کرد و آن سیستم را کنار زده و سیستم جدیدی را حمایت کرده است که روی کار بیاید. این سیستم جدید هم قانون پایه و اساسی‎اش متناسب با آزادی‎های غربی و لیبرالیسم نوشته شده است. بنابراین برای ایالات متحده بسیار مهم است که این کشور، ثبات پیدا کرده و بتواند در راه توسعه گام بردارد تا کمی افکار رادیکالی به مرور زمان جای خود را به افکار نوین جهانی بدهد. این کارشناس در ادامه به سود بلندمدت افغانستان برای آمریکا نیز اشاره کرده و می‎افزاید: از سویی اگر آمریکا بتواند موقعیت خود را در افغانستان ثبات بخشد، به‎واسطه حضور در این کشور، کم‎کم می‎تواند از طریق افغانستان، آسیای مرکزی و چین را متوقف کرده و فضا را تنظیم کند. بنابراین برای آمریکا مهم است که امتیازات ویژه‎ای برای افغانستان قائل شود تا بر اثر این امتیازات ویژه، ثبات در این کشور ایجاد شود؛ هرچند این امتیاز ویژه درون ایران باشد.