سوم: مذاکرات برگزیت و نتایج آنها
بریتانیا و اتحادیه اروپا در نظر دارند تا ماه اکتبر سال ۲۰۱۸ طرح خروج کامل بریتانیا را از اتحادیه اروپا نهایی کنند و در روز ۲۹ مارس سال ۲۰۱۹ این کشور رسما از عضویت در اتحادیه اروپا خارج شود. مذاکراتی که در دسامبر سال جاری انجام دادند مسیر را برای توافقهای تجاری بالقوه و روابط آتی بین اروپا و بریتانیا هموار کرده است ولی نمیتوان انتظار داشت تا انتهای سال بعد تمامی توافقات نهایی شود. نکته مهم این است که طی سالهای آتی و بعد از خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا چالشهای زیادی در عرصه اقتصادی و تجاری دو منطقه به خصوص بریتانیا ایجاد خواهد شد که این چالشها با گذشت زمان میتواند روی اوضاع اقتصادی دنیا تاثیر بگذارد. برگزیت و حواشی آن را میتوان بزرگترین چالش سیاسی و اقتصادی اروپا در سال ۲۰۱۸ دانست زیرا علاوه بر اقتصاد روابط تجاری و سیاسی را هم تحت تاثیر قرار خواهد داد.
تحلیلگران هفت سناریو برای برگزیت در نظر گرفته اند که هریک از آنها با چالشها و سختیهایی همراه است. اولین سناریو این است که رفراندومی در بریتانیا برگزار شود و مردم به باقی ماندن کشورشان در اتحادیه رأی بدهند. این سناریو در ماههای اخیر مطرح شده است ولی به نظر میرسد با توجه به ساختار سیاسی در بریتانیا و تلاشهایی که برای هموار کردن مسیر خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا انجام شده است، احتمال تحقق این سناریو کمتر باشد.
در سناریوی دوم احتمال ابطال ماده ۵۰ توسط بریتانیا وجود دارد. طبق این ماده هر کشوری که خواستار خارج شدن از اتحادیه اروپا است باید ظرف دو سال این فرآیند را تکمیل کند در غیر این صورت تصمیمگیری نهایی در مورد شرایط تجاری کشور متقاضی خروج با کشورهای دیگری که عضو اتحادیه اروپا بودند توسط دیگر اعضا تعیین میشود.
سومین سناریو این است که بریتانیا با مدل کشور نروژ در منطقه اقتصادی یورو باقی بماند و ضمن اینکه جزو اتحادیه اروپا نیست ولی درعرصه تجاری و اقتصادی توافقهای اثرگذار و قابل توجهی با کشورهای منطقه داشته باشد. چهارمین سناریو این است که بریتانیا بتواند به عنوان الگو از مدل نروژ استفاده کند و عضو همکار اتحادیه شود که در اصول این اتحادیه از آن به عنوان نروژپلاس نام برده میشود.
اما پنجمین سناریو این است که بریتانیا بتواند کشورهای عضو اتحادیه را متقاعد کند تا مدل توافقهای دوجانبهای را که اروپا با سوئیس دارد داشته باشد. در ششمین سناریو بریتانیا از بازار واحد اروپا و اتحادیههای گمرکی خارج شود ولی در زمینههای تجاری با کشورهای مختلف توافقهای دوجانبهای را امضا کند. و در نهایت در بدبینانهترین سناریو هیچ توافقی بین بریتانیا و اتحادیه اروپا انجام نشود و این کشور موظف به رعایت اصول تجاری سازمان تجارت جهانی در ارتباط با کشورهای اروپایی باشد. در این سناریوی آخر بیشترین آسیب اقتصادی به بریتانیا وارد خواهد شد و حتی احتمال فروپاشی اقتصادی و مالی این کشور هم بسیار زیاد است.
بزرگترین خطر این است که تنشهای سیاسی در بریتانیا زمینه را برای فروپاشی دولت ترزا می در این کشور فراهم کند و باعث برگزاری یک انتخابات عمومی دیگر در این کشور شود. این مسئله میتواند بیثباتیهای دیگری را در بریتانیا ایجاد و فضای سیاسی را در این کشور متشنج کند. از طرف دیگر اگر بریتانیا و اتحادیه اروپا نتوانند به توافق نهایی در زمینه تعاملات تجاری دوجانبه برسند، شرایط اقتصادی هردو منطقه هم متشنج میشود و حجم و ارزش تجارت که یکی از اصلیترین کلیدهای رشد است تنزل پیدا میکند.
چهارم: انتخابات ایتالیا و احتمال روی کار آمدن دولتی ضعیف
در ماه می سال ۲۰۱۸ انتخابات عمومی در ایتالیا برگزار میشود. البته برخی از پیشبینیها از برگزاری این انتخابات در فصل اول سال جاری حکایت دارد اما با توجه به موج حمایت از احزاب حامی عدم عضویت این کشور در اتحادیه اروپا، انتظار شکلگیری دولتی مستقل و قدرتمند در این کشور بسیار کم است. بسیاری بر این باورند که دولت جدید در ایتالیا دولتی ائتلافی خواهد بود و این به معنای سختتر شدن اوضاع سیاسی در این کشور و افزایش سطح بیثباتی در این منطقه خواهد بود. نکته مهم این است که حتی اگر در این انتخابات طرفداران خروج ایتالیا از اتحادیه اروپا نتوانند رأی بیاورند و حتی در تشکیل دولت ائتلافی هم حضور نداشته باشند، باز این نگرانی وجود دارد که دیر یا زود طرفداران این حزب در ساختار دولت و دستگاههای اجرایی در کشور وارد شوند و مسیر حرکت سیاست را در کشور تحت تاثیر قرار دهند.
مسئله نگرانکنندهتر هم افزایش موج مخالفت با عضویت در اتحادیه اروپا در میان کشورهای اروپایی است که در انتخاباتهای اخیر در کشورهای صنعتی اروپایی به عنوان شعار مهم و اصلی برخی از کاندیدها مطرح شد. این دیدگاه در بسیاری از کشورها رأی نیاورده است ولی میتواند جهتگیری سیاسی و فکری تازهای را در کشورهای اروپایی ایجاد کند که جهتگیری نگرانکننده و خطرناکی است و حتی ممکن است زمینهساز فروپاشی اتحادیه اروپا شود.
در سالهای اخیر حمایت مردم ایتالیا از باقی ماندن این کشور در اتحادیه پولی یورو بسیار کاهش یافته است که دلیل آن نرخ بالای بیکاری در این کشور در مقایسه با دیگر کشورهای اروپایی و نرخ پایین رشد اقتصادی و سطح بالای بدهیهای دولتی است. به نظر میرسد ایجاد یک چهارچوب سیاستهای مالی و اقتصادی استوار و قابل اتکا در این کشور برای مقابله با ایجاد تنشهای سیاسی و اجتماعی در ایتالیا ضرورت دارد و دولت هم باید با توجه به این نیاز شکل بگیرد. بزرگترین ریسکی که در این زمینه مشاهده میشود قدرت گرفتن طرفداران حزب یورواسکپیک (مرددان در مورد ضرورت حضور در یورو و باقی ماندن در منطقه یورو) است که میتواند زمینه را برای معرفی واحد پولی موازی یورو برای استفاده انبوه در کشور فراهم کند و حتی بسترساز شکلگیری رفراندومی برای خروج از اتحادیه اروپا شود. این نگرانی را میتوان یکی از نگرانیهای بزرگ سیاسی در سال ۲۰۱۸ دانست زیرا هم ساختار پولی منطقه یورو را تحت تاثیر قرار میدهد و هم اقتصاد دنیا را متزلزل میکند.
پنجم: انتخابات در کشورهای امریکای لاتین که فرصتی برای روی کار آمدن نیروهای پوپولیست فراهم میکند
در فاصله ماههای مارس تا می سال ۲۰۱۸، انتخابات در کشور کلمبیا برگزار خواهد شد در حالی که انتخابات در مکزیک در جولای همین سال و در برزیل و ونزوئلا در ماه اکتبر برگزار خواهد شد. اما به دلیل افزایش فسادهای اقتصادی و دولتی در این کشورها، موج بالای خشونت و مدیریت بد اقتصاد و در نهایت بحرانهایی که در صنعت نفت و اقتصاد ونزوئلا مشاهده میشود، احتمال حضور نیروهای پوپولیست و کسب رأی مردم توسط این گروهها وجود دارد.
بزرگترین خطر این است که رئیسجمهوریهای تازهای که در کشورهای امریکای لاتین روی کار خواهند آمد سیاستهای مخالف تجارت را وضع کنند و در مورد دو کشور مکزیک و ونزوئلا اصلاحات اقتصادی بزرگی در بخش انرژی انجام دهند که در مسیر تجارت منابع انرژی در دنیا اختلال ایجاد کند.
از طرفی ممکن است این دولتهای پویولیستی اجرای طرحهای اصلاحاتی مالی را در کشور به تعویق بیندازند تا از این طریق حمایت مردمی را برای خود حفظ کنند.
ششم: تداوم بحران در خاورمیانه
یکی از بزرگترین چالشهای سیاسی در سال ۲۰۱۸، تداوم بحران و درگیری در کشورهای سوریه و عراق و یمن و بحرین و در نهایت بحران دیپلماتیک در مورد قطر است. بالا گرفتن اختلافات بین دو کشور ایران و عربستان هم در این سال محتمل است که تبعات اقتصادی و سیاسی برای خاورمیانه به همراه خواهد آورد. انتظار میرود امریکا به تشدید فشارها علیه برنامه موشکی ایران ادامه دهد و این مسئله روی عادی شدن روابط اقتصادی و سیاسی ایران با دیگر کشورهای دنیا تاثیر منفی خواهد داشت.
وضعیت کردستان عراق و احتمال شکلگیری اتحادی بین کردهای این کشور با کردهای ساکن در سوریه و ترکیه در این سال یک مسئله منطقهای خواهد بود. اگرچه انتظار نمیرود در این سال شاهد شکلگیری کشور واحد کردستان باشیم.
از طرف دیگر افزایش درگیریهای اسرائیل با حزبالله در لبنان و حماس در غزه در سال جاری بسیار محتمل است و با توجه به شرایط اخیر در در مورد انتقال پایتخت اسرائیل به بیتالمقدس هم انتظار افزایش تنش بین اسرائیل و فلسطین وجود دارد که همه میتواند موج ناامنی در خاورمیانه را افزایش دهد.
هفتم: بیثباتی دولت ترامپ و انتخابات میاندورهای در امریکا
در نوامبر سال ۲۰۱۸ انتخابات میاندورهای در امریکا برگزار میشود که این انتخابات تاثیر بزرگی روی بقای ریاست جمهوری ترامپ و تداوم وضع و اجرای سیاستهای اقتصادی دولت امریکا دارد. با توجه به سطح بسیار پایین تاییدیه او توسط امریکاییها (تنها ۴۰ درصد مردم امریکا سیاستهای ترامپ را تایید میکنند و بسیاری از او به عنوان رئیسجمهوری که سیاستهای نادرست در کشور وضع کرده و فضای سیاسی بینالملل را متشنج کرده است یاد میکنند) و مسئله رابطه کمپین ترامپ با دولت روسیه در جریان انتخابات سال ۲۰۱۶، حزب دموکرات شانس زیادی برای گرفتن سهم اعظم کرسیهای مجلس نمایندگان دارد. البته تصاحب اغلب کرسیهای سنا توسط طرفداران حزب دموکرات در این سال غیرمحتمل است. پیروز شدن دموکراتها در هریک از این انتخاباتهای میاندورهای میتواند شانس ترامپ برای پیروزی در انتخابات سال ۲۰۲۰ را کمتر کند و تصویب طرحها و قوانین جنجالبرانگیز او را به تعویق بیندازد.
با پیروزی دموکراتها در انتخابات مجلس نمایندگان امریکا انتقاد از ترامپ در امریکا بالا میگیرد و حتی ممکن است طرح مبنی برای عزل زودهنگام او از ریاست جمهوری هم پیشنهاد شود. طرحی که در صورت کسب دوسوم آرای مجلس سنا قابل اجرا خواهد بود و با توجه به اینکه هماکنون بخش اعظم مجلس سنا را طرفداران حزب جمهوریخواه تشکیل میدهند، اجرای آن دور از انتظار است.
بزرگترین خطر در امریکا این است که اختلافات بین دو حزب در کشور شدت بگیرد و این اختلافات زیاد باعث ایجاد مخمصههای بزرگ سیاسی در کشور شود. مقابله با ترامپ میتواند او را در جهت مطرح کردن دیدگاههای پوپولیستی بیشتر، وضع قوانین تجاری سختگیرانهتر و انجام اشتباهات سیاسی در عرصه بینالملل ترغیب کند تا قدرت خود را به مردم و دنیا ثابت کند. خطرناکترین کاری که او میتواند انجام دهد آغاز جنگ با کره شمالی است ولی آغاز جنگ تجاری در دنیا هم مسئله دیگری است که میتواند تبعات مخربی داشته باشد.
هشتم: انتخابات در بسیاری از کشورهای در حال توسعه و بازارهای در حال گذار
در این سال در شمار زیادی از کشورهای در حال توسعه انتخابات برگزار خواهد شد که از جمله آنها میتوان به افغانستان و بنگلادش و عراق و کنگو و زیمبابوه اشاره کرد. تجربه برگزاری انتخابات در این کشورها نشان میدهد بعد از انتخابات و مشخص شدن نتیجه آنها شمار زیادی از مردم در اعتراض به نتایج وارد خیابانها میشوند و این اعتراضات خیابانی میتواند تنشهای اجتماعی و اقتصادی و سیاسی ایجاد کند. ضمن اینکه سیاستهای دولتهای تازه هم هنوز مشخص نیست. اما بزرگترین ریسک سیاسی در میان کشورهای در حال توسعه در ونزوئلا مشاهده خواهد شد. احتمال زیادی وجود دارد که رئیسجمهوری این کشور یعنی نیکلاس مادورو قبل از انتخابات سال ۲۰۱۸ برکنار شود که این مسئله تنشهای سیاسی و ناامنی اجتماعی را در ونزوئلا افزایش خواهد داد. از طرف دیگر حتی اگر انتخابات به خوبی برگزار شود و رئیسجمهوری تازهای کارش را در این کشور از سر بگیرد باز هم میراثش از دولت قبلی را میتوان بحرانهای اقتصادی بزرگ و نابسامانیهای اجتماعی زیاد دانست که برای برطرف کردن این معضلات به سالها زمان نیاز دارد. در واقع ونزوئلا یکی از بحرانی ترین کشورها در امریکای لاتین است و تنشهای زیادی در انتظار این کشور است. تنشهایی که به دلیل عضویت این کشور در اوپک و حجم تولید نفتش میتواند روی اقتصاد دنیا تاثیر منفی بگذارد.
نهم: تروریسم در دنیا
در سالهای ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ حملات تروریستی زیادی در کشورهای بلژیک و فرانسه و ترکیه و امریکا و شمار دیگری از کشورهای صنعتی دنیا انجام شد که اغلب آنها توسط گروههای تروریستی در دنیا طراحی و اجرا شده بود. بعضا نیروهای وفادار به تروریستها اقدام به اجرای عملیاتهای مرگبار تروریستی کردند تا زمینه را برای آسیب دیدن شمار زیادی از مردم فراهم کنند و ثبات و امنیت را در کشور از بین ببرند. در سال گذشته گروه تروریستی داعش از کشورهای سوریه و عراق پاکسازی شد و بسیاری در مورد شکست آن صحبت کردند که باعث شد تا نیروهای فعال در این کشورها برای مقابله با داعش به کشورهای خود بازگردند، ولی آمارهایی در مورد فعالیت گسترده آنها در کشور افغانستان وجود دارد. بررسیها نشان میدهد نیروهای داعش در سال ۲۰۱۸ بیش از سالهای قبل خواهند بود و به احتمال زیاد به اهداف بیشتری حمله خواهند کرد. عدم وجود پایگاه شناساییشده توسط آنها در این سال باعث میشود تا قدرت دنیا برای کنترل داعش کمتر از قبل باشد و فرصت آنها برای برنامهریزی حملات تروریستی در کشورهای دنیا افزایش یابد. انتظار میرود شهروندان کشورهایی که در جنگ با داعش در سالهای قبل همکاری داشتند، این بار هدف اصلی حملات داعش باشند و این مسئله به گستردهتر شدن فعالیتهای داعش خواهد انجامید و تلفات حملههای آنها را بیشتر خواهد کرد. بزرگترین خطر این است که در سال ۲۰۱۸ شاهد اجرای حملات تروریستی وسیع توسط داعش باشیم که زمینهساز مرگ صدها نفر در هر حمله باشد یا اینکه داعش مجموعهای حملات تروریستی کوچک و پیدرپی را در کشورهای عراق و سوریه آغاز کند که دولتهای غربی را مجبور به ارسال نیروهای نظامی برای مقابله با این گروه تروریستی کند. از طرف دیگر این حملات تروریستی که توسط داعش برنامهریزی و اجرا خواهد شد میتواند دیدگاههای ضد اسلامی را در دنیا بیشتر کند و باعث شود تا دولتهای غربی به خصوص امریکا و اروپا سیاستهای سختگیرانهتری برای مهاجرت مسلمانان در دنیا اجرا کنند. سیاستهایی که شهروندان کشورهای اسلامی را بیش از قبل تحت فشار قرار میدهد و فرصتهای زیادی را از آنها سلب میکند.
دهم: افزایش قوانین و سختگیری بیشتر در زمینه تکنولوژیهایی که آسیبرسان قلمداد میشوند
در سال ۲۰۱۸ شاهد سختگیری بیشتر و افزایش سطح قوانین مرتبط با استفاده از تکنولوژیهای روز دنیا به خصوص در کشورهای در حال توسعه خواهیم بود. از جمله بخشهایی که با این قوانین تازه درگیر خواهند شد میتوان به بخشهای خدماترسان مالی و بالاخص بخش مربوط به ارزهای مجازی اشاره کرد در حالی که بخشهای ارائهدهنده تجهیزات انرژی از قبیل شرکتهای فعال در تولید و ارائه منابع انرژی احیاشدنی و بالاخص انرژی خورشیدی به خانوارها هم با تغییر قوانین مواجه خواهند شد. در بخش رسانهها شبکههایی از قبیل نت فلیکس که یک شبکه ارائهدهنده محتوا است قوانین سختتری را تجربه میکند و قوانین خردهفروشی آنلاین به خصوص برای شرکت آمازون تغییر خواهد کرد. این تغییر در قوانین میتواند فرآیند تحولات مثبت در این صنایع را کندتر کند. در بخش حمل و نقل هم انتظار افزایش سختگیری برای شرکتهای خدماترسان آنلاین از قبیل اوبر هم وجود خواهد داشت.
البته باید در نظر داشت که بسیاری از این حرکتها از سال ۲۰۱۶ آغاز شده است ولی در سال ۲۰۱۸ شاهد شدت گرفتن آنها خواهیم بود که بسیار آسیبرسان است و شماری این تغییرات در جدول شماره یک وجود دارد.
دلیل قرار گرفتن این صنایع در زمره صنایع آسیبرسان را میتوان قدرت پایین دولتها در نظارت بر عملکرد آنها، دریافت مالیات و ارزیابی مالی این صنایع و در نهایت تلاشهای خارج از فعالیتهای رسمی و تاییدشده آنها دانست. مثلا در صنعت ارزهای مجازی دولتها ضمن نگرانی در مورد قیمت بالای این ارزها که میتواند روی بازار دنیا تاثیر بگذارد در مورد احتمال استفاده از منابع مالی حاصل از آن در فعالیتهای تروریستی یا پولشویی نگران هستند و این مسئله باعث وضع قوانین سختگیرانهتری علیه فعالان در این بازارها شده است.
آینده نگر/ منبع: بیزینس مانیتور