ضرورت ایجاد شرکت های تأمین سرمایه بوتیک در بازار سرمایه
شرکت ­های تأمین سرمایه به دو شکل شرکت­ های تأمین سرمایه با خدمات کامل Full Service Investment Bank و شرکت­های تأمین سرمایه بوتیک Boutique Investment Banks  فعالیت می­ کنند. شرکت های تأمین سرمایه با خدمات کامل معمولاً طیف گسترده­ ای از خدمات مالی از تعهد پذیره‌ نویسی و معاملات اوراق بهادار گرفته تا خدمات مدیریت دارایی، تأمین مالی و مشاوره مالی را ارائه می­ کنند و معمولاً دارای ساختار بزرگ و فعالیت‌ های چندملیتی هستند.
 
همچنین این شرکت­ها نیاز به سرمایه و منابع مالی متناسب با حجم فعالیت­ ها و خدمات خود دارند. به این شرکت­ها اصطلاح Bulge Bracket Investment Bank نیز اطلاق می­ شود.
 
در مقابل، شرکت­های تأمین سرمایه بوتیک به ارائه خدمات در مقیاس کوچک ‌تر می­ پردازند و انعطاف پذیری و چابکی بیشتری دارند. این شرکت­ها معمولاً در یک یا چند حوزه از خدمات شرکت­های تأمین سرمایه تمرکز می­ کنند ولی در خدمات تعهد پذیره‌نویسی (به‌ویژه تعهد پذیره‌نویسی از نوع تعهد کامل Firm Commitment)، بازارگردانی و سایر خدماتی که نیاز به منابع مالی گسترده دارد و تعهدات مالی برای شرکت ایجاد می­ کند وارد نمی ­شوند. خدماتی که این شرکت­ ها ارائه می­ دهند شامل خدمات مشاوره در حوزه ادغام و تملک، خدمات مشاوره مالی و استراتژیک، مشاوره تأمین مالی، مدیریت دارایی، خدمات تجدید ساختار شرکت­ها، انجام تحقیقات بازار، مشاوره در حوزه مدیریت ریسک و ... است.
 
نمودار زیر گستره­ای از خدمات قابل‌ ارائه توسط این شرکت ­ها را نشان می­دهد:

 

 

 

 

شرکت‌ های کوچک و متوسط برای حل مسائل مالی خود از مشاوره و خدمات این شرکت­ها استفاده می­ کنند. این شرکت­ ها به دلیل تخصص بالای کارکنان و تیم­ های حرفه­ای که در اختیار دارند می توانند شرکت­ها را به سمت خود جذب نمایند. یکی از مزایای این شرکت­ها برای مشتریان، استقلال آنها و نگرانی­ کمتر مشتری در مورد تضاد منافع Conflict of Interest موجود در خدمات آنها است. این موضوع ازآن‌ جهت است که شرکت­ های تأمین سرمایه بزرگ به دلیل ارائه خدمات چندگانه و در بعضی موارد داشتن منافع متعدد و متضاد در یک قرارداد مشخص، ممکن است نتوانند تضمین کافی در مورد اینکه منافع مشتری در اولویت باشد را ارائه دهند.

مشتریان هدف شرکت­های تأمین سرمایه بوتیک آن دسته از شرکت ­ها و کسب‌وکارهایی هستند که کمتر موردتوجه شرکت­های تأمین سرمایه با خدمات کامل قرار می­ گیرند. بنابراین با فراهم ­کردن زمینه ارائه خدمات به شرکت­ های کوچک و متوسط، خلأ موجود در بخشی از بازار که شرکت­ های تأمین سرمایه با خدمات کامل آن را پوشش نمی­ دهند را پر می ­کنند.

تعدادی از شرکت­های تأمین سرمایه بوتیک معروف عبارت‌اند از:Lazard، PJT Partners، Moelis & Company، Rothchild & Co، Houlihan Lokey، Perella Weinberg Partners (PWP)، Evercore، Blackstone، Greenhill، Cowen، WR Hambrecht + Co, millerbuckfire.

در حال حاضر 9 شرکت تأمین سرمایه در قالب شرکت­ های با خدمات کامل برای فعالیت در بازار سرمایه مجوز گرفته‌اند و به ارائه طیف گسترده ­ای از خدمات مجاز می ­پردازند. هرکدام از این شرکت های تأمین سرمایه موجود به پشتوانه سرمایه و منابع مالی قابل‌ توجهی که دارند و همچنین حمایت همه ­جانبه سهامداران بانکی و غیربانکی خود، قلمرو مشخصی را در بازار برای خود ایجاد کرده ­اند. یکی از چالش­ های عمده این شرکت­ها، اندازه بزرگ آنها و بروکراسی بالایی است که از سهامداران بانکی خود به ارث برده­ اند. به علاوه این شرکت­ها هیچ‌ کدام به‌صورت تخصصی در یک حوزه مشخص تمرکز نکرده ­اند (غیر از شرکت تأمین سرمایه مسکن آباد که به‌صورت تخصصی در حوزه مسکن فعالیت می­ کند و البته بازهم از نوع خدمات کامل است). این شرکت­ها بر اساس درخواست­ های سهامداران خود و نیز شرایط بازار، خدمات مختلف را ارائه نموده‌ اند و استراتژی مشخصی برای هدف­ گذاری جایگاه تخصصی در بازار و حرفه‌ ای شدن در یک حوزه مشخص در آنها دیده نمی ­شود.

در کشورهای پیشرفته نیز تسلط شرکت­های تأمین سرمایه بزرگ بر بازارهای مالی کاملاً مشهود است و چند شرکت تأمین سرمایه بزرگ و چندملیتی بخش قابل‌ توجهی از بازار را در اختیار دارند. با این ‌حال ظهور و توسعه شرکت­ های تأمین سرمایه کوچک‌تر و محدودتر در قالب Boutique Investment Banks، به‌ویژه بعد از بحران مالی سال 2007 قابل‌تأمل است.

با در نظر گرفتن ملاحظات فوق و به دلایلی که در ادامه مطرح می شود ایجاد شرکت­ های تأمین سرمایه بوتیک می ­تواند برای توسعه بازار سرمایه و ارتقای سطح نهادهای مالی و خدمات آنها در بازار سرمایه راهگشا باشد:

o        کمک به ایجاد انگیزه و تحرک بیشتر در صنعت تأمین سرمایه با ایجاد شرکت­های کوچک، چابک، خلاق و با انگیزه: دامنه خدمات شرکت­های تأمین سرمایه موجود در طول حدود یک دهه گذشته در حد انتظار متنوع و فراگیر نشده و عمده خدمات و درآمد آنها هم از محل تعهد پذیره ­نویسی و بازارگردانی حاصل‌ شده که البته اکثر این خدمات با وجود اینکه درآمد بالایی را برای این شرکت ­های ایجاد کرده، جزء خدمات حرفه­ ای و پیچیده تأمین سرمایه نبوده است. بنابراین ورود نهادهای مالی جدید می ­تواند با ایجاد رقابت به توسعه بیشتر این صنعت و ایجاد محصولات و خدمات نوآورانه جدید کمک کند؛

o        ایجاد امکان برای توسعه و بزرگ‌ تر شدن تعدادی از شرکت ­های مشاور سرمایه ­گذاری و تبدیل‌ شدن آنها به شرکت ­های تأمین سرمایه بوتیک Advisory-focused investment bank؛

o        افزایش تنوع نهادهای مالی: ایجاد طبقه جدیدی از نهادهای مالی با شرح خدمات متفاوت، می­ توانند تحول جدیدی را در بازار سرمایه ایجاد کند؛

o        ایجاد شرکت­ های مستقل از سهامداران عمده (به‌ویژه سهامداران بانکی و هلدینگ­ های بزرگ)؛

o        ایجاد شرکت­ های چابک و پویا با فرآیندهای اداری و بروکراسی کمتر؛

o        ایجاد شرکت­ های تأمین سرمایه تخصص­ محور در کنار شرکت­ های بزرگ و سرمایه­ محور؛

o        شکل­ گیری شرکت­ های تأمین سرمایه در صنایع خاص، مانند انرژی، رسانه، دارو، الکترونیک، خرده‌فروشی، سلامت، بهداشت، اینترنت و IT ، گردشگری، حمل‌ونقل، معدن و فلزات، زیرساخت­ها، تلکام و...؛

o        ایجاد شرکت­ های دارای محدوده جغرافیایی خاص، مثلاً شرکت­ های استانی و منطقه ­ای؛

o        ایجاد شرکت­ های تأمین سرمایه تخصصی در حوزه­ هایی همچون M&A، مشاوره تأمین مالی، تأمین مالی جسورانه، تجدید ساختار، امور مالی شرکتی و ...؛

o        کاستن از نگرانی­ های موجود در مورد تضاد منافع خدمات شرکت ­های تأمین سرمایه با خدمات کامل فعلی؛

o        مسئولیت ­پذیری بیشتر شرکت­های تأمین سرمایه بوتیک نسبت به شرکت­های تأمین سرمایه بزرگ، به‌ ویژه برای شرکت­ها و مشتریان کوچک و متوسط؛

o        امکان ایجاد نیروهای خبره کارشناسی در شرکت­های تأمین سرمایه بوتیک: به دلیل اینکه در این شرکت­ ها کارشناسان باید در بخش عمده­ای از فرآیندها و معاملات درگیر باشند، نیروهای کارشناسی چندبعدی در این ساختارها تربیت می ­شوند؛

o        دریافت کارمزدهای کمتر برای ارائه خدمات به دلیل ساختار کوچک­تر و هزینه­ های کمتر آنها؛

باوجود تمام ضرورت­ هایی که برشمرده شد، فعالیت ­کردن در بازارهای مالی ایران توسط شرکت­های تأمین سرمایه مستقل Independent investment bank و شرکت­ های تأمین سرمایه کوچک Small Size Investment Banks که وابسته به سهامداران بانکی و هلدینگ­ های بزرگ کشور نباشند، چالش ­های بزرگی را به همراه خواهد داشت و درآمد زایی در این نوع شرکت­ ها به اندازه شرکت­ های تأمین سرمایه با خدمات کامل نخواهد بود. به همین دلیل شرکت­ های تأمین سرمایه بوتیک برای فعالیت در بازار سرمایه کشور باید با تمرکز بر نیروهای دانشی و تخصصی نام‌آشنا و حرفه ­ای و هدف‌گذاری معاملات و پروژه­ های خرد و همچنین استفاده هرچه بیشتر از تکنولوژی برای کاهش هزینه­ ها، درآمدزایی و سودآوری خود را تضمین کنند.

همچنین این شرکت­ها باید با استفاده از امکانات شبکه ­های اجتماعی و سایر روش ­های نوین ارتباطی، ضعف خود را در مقایسه با شرکت ­های بزرگ این حوزه پوشش دهند. بنابراین مدل کسب‌ و کار این شرکت ­ها باید بر اساس روش­ های خلاقانه طراحی شود و درصورتی‌ که این شرکت­ها همچنان بخواهند با شرکت ­های موجود رقابت کنند و مدل کسب‌ و کار آنها را کپی­ برداری کنند، توفیق چندانی نخواهند داشت.

با لحاظ کردن مباحث مطرح‌شده پیشنهاد می­ شود نهادهای ناظر ضمن تدوین مقررات لازم برای فعالیت این گروه از شرکت­های تأمین سرمایه، مجوز آن را الزاماً به‌شرط معرفی اعضای هیأت مدیره تمام‌ وقت و موظف با سطح بالای تخصص و تجربه و همچنین طراحی تیم اجرایی و کارشناسی مجرب در یک یا چند حوزه مشخص و تأمین حداقل سرمایه 10 میلیارد تومان اعطا کنند.