اواخر هفته گذشته بیت‌کوین(مشهورترین ارز دیجیتال) بار دیگر رکوردهای خود را ارتقا داد و در ادامه نرخ صعودی‌اش از ٧‌هزار دلار هم گذشت. از این رو این اتفاق باعث شد تا این واژه دوباره بر سر زبان‌ها بیفتد.

بیت‌کوین یا به قول خارجی‌ها Bitcoin، نوعی پول دیجیتال بر پایه شبکه همتا به همتا، امضای دیجیتال و اثبات دانایی صفر است و به کاربران امکان می‌دهد بدون هیچ واسطه‌ای، انتقال پول غیرقابل بازگشت انجام دهند.

شبکه بیت کوین سیستم کنترل کننده متمرکز ندارد و توسط هیچ سازمان، موسسه یا نهاد دولتی اداره نمی‌شود. با این حال زمان متوسط تایید هر انتقال بیت‌کوین، تقریبا 10 دقیقه است و انتقال پول از یک نقطه به نقطه دیگر نیز در تمام شبکه اطلاع‌رسانی شده و تمام نقاط از آن آگاه می‌شوند.

از سوی دیگر هر چند برخی مخترع بیت کوین را ساتوشی ناکاموتو عنوان می‌کنند اما هویت واقعی او هنوز مجهول است. بسیاری هم معتقدند او یک شخص نیست و بیت کوین محصولی از یک گروه برنامه‌نویسی بزرگ است.

به هر حال مشخصات اولین بیت کوین در سال 2009 توسط ساتوشی ناکاموتو در یک فهرست ایمیل رمزنگاری شده منتشر شد. با وجود این ناکاموتو پروژه را به اواخر سال 2010 موکول کرد و در سال 2011 هم ایمیلی از سوی ساتوشی ارسال شد که می‌گفت او دیگر از بیت کوین دست کشیده و به سوی پروژه‌های دیگر متمایل شده ‌است.

همچنین تا به حال افراد زیادی به عنوان ناکاموتو مطرح شده‌اند که همگی به طور رسمی این امر را انکار کرده‌اند. به عنوان مثال یکی از معروف‌ترین موارد، پیرمرد 64 ساله آمریکایی به نام دوریان بود که از سوی هفته‌نامه نیوزویک به عنوان ناکاموتوی اصلی معرفی شد که بعدها دوریان تمام این گزارش‌ها را انکار کرد و گفت هیچ ارتباطی با بیت کوین ندارد.

در دسامبر 2015 هم در تحقیقات مشترک توسط وایرد و گیزمودو گفته شد که ممکن است کریگ رایت مهندس کامپیوتر و بازرگان استرالیایی، مخترع واقعی بیت‌کوین باشد. البته در تاریخ 2 می سال 2016 کریگ رایت ادعا کرد که همان ساتوشی ناکاموتو است و دلیل افشای هویت واقعی خود را نیز برای حفاظت از حریم شخصی اطرافیانش بیان کرد.

با وجود این سه روز پس از این که کریگ رایت ادعا کرد که همان ساتوشی ناکاموتو است، از انظار عمومی پنهان شد و در وبلاگش اعلام کرد مدرک و دلیلی برای اثبات ادعای خود نخواهد آورد.

رایت همچنین با بیان این که ادعاهای خارق‌العاده، اثبات‌های خارق‌العاده می‌طلبند، وعده داده بود که دلایل محکمی برای اثبات ادعای خود خواهد آورد. اما به جای آن، تمام پست‌های قبلی بلاگش را پاک کرد و مطلبی با عنوان «متاسفم» نوشت. البته برخی معتقدند وی مخترع بیت کوین نیست و در این میان، تنها دستاورد رایت این بوده که توجه بسیاری را به خود جلب کند.

با همه این تفاسیر باید گفت هدف اصلی از ابداع بیت کوین و دیگر ارزهای رمزپایه(Cryptocurrency) نقل و انتقال مالی بدون وجود هرگونه واسطه اعم از بانک‌ها یا دولت‌ها است. بنابراین می‌توان سرمنشأ این ارز را در تفکرات مردم‌گرایانه دانست که قدرت کنترل گردش و ارزش پول را از بانک‌های مرکزی و دولت‌ها می‌گیرند و در دستان خود مردم قرار می‌دهند.

از سوی دیگر هر چند تا کنون هیچ دولتی بیت کوین را به رسمیت نشناخته است اما این نوآوری‌ در مدت کوتاهی از یک ایده به یک واقعیت اثرگذار بر اقتصاد و مراکز سیاست پژوهی تبدیل شده است و در مدت کوتاهی هم توانسته ارزش خود را از چند صدم دلار به چندهزار دلار افزایش دهد.

ضمن این که در حال حاضر در کشورهای مختلف، کسب و کارهای متعددی بیت کوین را به عنوان واحد پولی پذیرفته‌اند و برای استفاده از این ارز، با ایجاد یک کیف پول مجازی اقدام به دریافت، مدیریت و خرج کردن بیت کوین‌های خود می‌کنند.

حالا هم توجه به این ارز به قدری زیاد شده که قیمت بیت کوین در سال جاری بیش از 400 درصد افزایش یافته است و تحلیل‌گران معتقدند حضور این پول دیجیتالی در بازار معاملات پولی به شدت احساس می‌شود و گواه این ادعا هم این است که این روزها قیمت بیت کوین در برابر سایر ارزها در حال رشد است.

از سوی دیگر هر چند برخی معتقدند با تغییر شرایط اقتصادی و قوانین، حجم معاملات بیت کوین کاهش پیدا خواهد کرد اما برخی موارد از جمله افزایش تجارت بیت کوین در برابر یوان، ماندگاری این ارز را نوید می‌دهد؛ به عنوان مثال ژاپن یکی از کشورهایی است که با وجود قوانین محدودکننده بیت کوین، همچنان معاملات قابل توجهی را به خود اختصاص داده است. یا این که هر چند کره جنوبی هم دسترسی‌ها به این پول رمزگذاری شده را محدود کرده است، با این حال بخش قابل توجهی از سرمایه‌گذاران کره‌ای از این پول رمزگذاری شده استفاده می‌کنند.

ضمن این که پیش‌بینی می‌شود بیت کوین در آینده‌ای نزدیک به یکی از پرقدرت‌ترین ارزهای جهان تبدیل شود. شاید هم به این خاطر باشد که هم ‌اکنون کشور استونی بزرگ‌ترین استفاده‌کننده از بیت کوین است و کشورهایی مانند سوئد، دانمارک، کره‌جنوبی، هلند، فنلاند، کانادا، استرالیا و انگلیس این ارز را به رسمیت شناخته‌اند. همچنین شنیده شده تازگی‌ها آمریکا نیز به این خانواده پیوسته است و روسیه هم قصد دارد برای جلوگیری از تحریم‌های آمریکا که به وسیله دلار انجام می‌شود، از این ارز بی‌واسطه استفاده کند.

افزون بر این دولت چین هم که قبلا استفاده از بیت کوین را در کشور خود ممنوع اعلام کرده بود تحت فشار افزایش معاملات این ارز، امتیازهای جدیدی را برای استفاده کننده‌ها قائل شده است، چرا که کاهش ارزش یوآن باعث شده تا بازرگانان چینی تصمیم بگیرند از بیت کوین استفاده کنند. از این رو در ماه‌های گذشته دولت چین تصمیم گرفته تا از این پول حمایت بیشتری کند تا مردم هم به این پول بیشتر اعتماد کنند.

البته "بیت کوین" در کشور ما هنوز مفهومی غیرمصطلح و بویژه برای مردم عادی واژه‌ای نامانوس و ناملموس است. با وجود این تازگی‌ها رئیس‌کل بانک مرکزی از انجام مطالعات مقدماتی در این زمینه خبر داده است و برخی متولیان بازار سرمایه نیز از آغاز یک برنامه جامع برای بررسی مزایای بیت کوین در این صنعت سخن به میان آورده‌اند.

ظاهرا داستان بیت کوین به قدری مورد توجه قرار گرفته که به گفته مدیرعامل بورس‌کالای ایران قرار است به‌زودی با تشکیل یک کارگروه کاری برای بررسی ویژگی‌های بیت کوین، راهکارهای استفاده از بیت کوین در حوزه بورس‌ کالا مورد بررسی قرار گیرد؛ چرا که بیت کوین کار خود را خواهد کرد و ناچاریم قبل از آنکه همه تراکنش‌های مالی به سمت بیت کوین هدایت شود، هر چه سریع‌تر این ارز را بهتر بشناسیم.

به گفته این مقام مسئول، البته نباید بی‌گدار هم به آب زد، بنابراین باید به مطالعه در این زمینه پرداخت و به همین دلیل قصد داریم با تشکیل کمیته‌ای متوجه شویم که بیت کوین در آینده چه تبعاتی را روی بازار سرمایه خواهد داشت. ضمن این که نهاد رسمی تنظیم مقررات در این زمینه بانک مرکزی است و بورس‌ کالا به‌عنوان جزئی از یک کل قادر نیست چنین کاری را به طور مستقل انجام دهد.

همچنین مدیرعامل بورس‌کالا گفته کاری که ما قرار است بکنیم بررسی تبعات و اثرات فراگیر شدن معاملات بیت کوین بر بورس‌کالا و صنایع بازار سرمایه است و فعالان حوزه‌های اقتصادی دیگر نیز باید این اثرات را بررسی کنند. البته این که یک سیستم مالی به رسمیت شناخته شود یا نشود اثری در کار آن نمی‌گذارد و منجر به این نمی‌شود که آن سیستم مالی کار خود را انجام ندهد؛ ضمن این که اگر مردم به چیزی نیاز داشته باشند از آن استفاده خواهند کرد؛ در نتیجه ما ناچاریم قبل از آنکه همه تراکنش‌ها به سمت چنین ابزاری برود و ما دیگر کنترلی روی آن نداشته باشیم آن را مورد مطالعه قرار دهیم. علاوه بر این مسائل شرعی مربوط به استفاده از بیت کوین نیز موضوع قابل توجه دیگری در این زمینه است؛ بنابراین در مقاله‌ای که به‌زودی از طریق یک نشریه پژوهشی منتشر خواهد شد، مسائل مربوط به موضوعات شرعی بیت کوین بررسی شده که ملاحظات این پژوهش نشان داده، استفاده از این ارز با احکام و مسائل شرعی اسلام تطابق دارد و با توجه به اینکه نفع مردم در آن لحاظ می‌شود به مسائل شرعی نزدیک است.

با همه این تفاسیر بیت کوین به‌عنوان نخستین واحد پول الکترونیک هم‌اکنون در حال پیشروی در بازارهای دنیاست؛ به طوری که این روزها ارزش هر یک بیت کوین در محدوده 7هزار دلار معادل 28میلیون تومان قرار دارد و بر اساس آمارها تاکنون 16میلیون بیت کوین در دنیا تولید شده و ارزش کل این بازار هم‌اکنون به یک تریلیون دلار رسیده است.

از سوی دیگر برخی تحلیل‌گران پیش‌بینی می‌کنند قیمت هر بیت کوین تا سال 2025دست‌کم به 500هزار دلار برسد. شاید هم به این دلیل است که در کشور و اقتصاد بزرگی چون چین در حال حاضر حدود 2میلیون کاربر از بیت کوین استفاده می‌کنند و اخیرا نیز شایع شده یک شرکت سرمایه‌گذاری سوئدی از بیت کوین برای سرمایه‌گذاری در بورس ایران استفاده می‌کند. چنانچه شنیده شده نام این شرکت که بریو نیو ورد اینوستمنت است به سرمایه‌گذاران بین‌المللی اجازه می‌دهد پول خود را در بورس ایران سرمایه‌گذاری کنند، بدون اینکه نیازی به‌ حساب بانکی در سوئد داشته باشند.

در مجموع باید گفت چه این موضوع درست باشد یا نادرست، چه بیت کوین روزی فراگیر شود یا این که به تاریخ بپیوندد، همان‌گونه که تصور این موضوع که شخصی در خانه و بدون مراجعه به تالار شیشه‌ای اقدام به خرید و فروش سهام و معاملات در بورس کند، در روزگاری نه چندان دور رویا و خیالی بیش نبود، در آینده‌ای نزدیک ابزارهای و پول‌های الکترونیکی رویاهای امروز را به واقعیت تبدیل خواهند کرد ./ تسنیم