حاشیه ها هر روز بزرگتر می شود

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بازارهای مالی(ایستانیوز)،در سایه تحولات اقتصادی و اجتماعی و نابسامانی بازار مسکن، بخش بیشتری از جمعیت کشور در معرض تهدید بدمسکنی و به‌خصوص حاشیه‌نشینی قرار گرفته‌اند؛ به‌گونه‌ای که فقط در 6سال گذشته، جمعیت حاشیه‌نشینان 14.8درصد رشد کرده‌است. براساس آمارهای سال‌1395 بالغ‌بر 19.5میلیون نفر از جمعیت آن زمان کشور در بافت‌های ناکارآمد (فرسوده، تاریخی و سکونتگاه غیررسمی) سکونت داشته‌اند و حرکت ملی بازآفرینی شهری و نهضت ملی مسکن به‌منظور حل‌وفصل همین مشکل قدیمی به راه افتاد. حالا اما، آخرین برآوردهای دبیرخانه ستاد ملی بازآفرینی شهری حاکی از این است که فقط جمعیت حاشیه‌نشینان کشور از سال 1395 تاکنون 14.8درصد رشد کرده و به بیش از 7میلیون و 136هزار نفر رسیده است.

 

در سال 1395طبق آمارهای رسمی 24.4درصد از جمعیت کشور در بافت‌های ناکارآمد اعم از بافت‌های فرسوده، تاریخی و سکونتگاه‌های غیررسمی و حاشیه‌ای سکونت داشتند. این آمارها در سایه بی‌عملی سال‌های گذشته در حوزه مسکن و همچنین تنش‌های اقتصادی که مسکن و معیشت مردم را به‌شدت تحت‌تأثیر قرار می‌دهد، وخیم‌تر شده‌اند و یکی از اهداف دولت در احداث 4میلیون مسکن در 4سال و همچنین تسریع بازآفرینی شهری، جلوگیری از رشد همین پدیده‌های مخرب اقتصادی و اجتماعی و همچنین جبران مافات گذشته بوده است.  در این میان، شهرداری‌ها نیز بر تسریع در بازآفرینی بافت‌های فرسوده با استفاده از ظرفیت‌های نهضت ملی مسکن تأکید دارند و براساس آمارهای مرکز پژوهش‌های مجلس حضور اثرگذاری در این حوزه داشته‌ اند به‌گونه‌ای که بیش از 100درصد تعهدات آنها در حوزه تخصیص اعتبار به بازآفرینی شهری محقق شده است. البته که نه آن تلاش‌ها و نه این اعتبارات قادر به مهار سریع بافت‌های ناکارآمد نیستند و باید در یک دوره چند ساله، ضمن توجه به ثبات اقتصادی، عزم جدی برای اصلاح ساختار بازار مسکن و بازیابی توان مالی ساکنان بافت‌های ناکارآمد به‌کار گرفته شود. براساس آمارهای مربوط به سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال 1395، مجموع مساحت بافت‌های ناکارآمد اعم از بافت فرسوده، تاریخی و سکونتگاه غیررسمی در سطح کشور برابر با 162هزار و 667هکتار بوده است و درمجموع حدود 5میلیون و 837هزار خانوار با جمعیت بیش از 19میلیون و 518 هزار نفر در این بافت‌ها سکونت داشته‌اند.

 

طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، در یک دهه اخیر تورم بخش مسکن در کشور و به‌خصوص کلانشهرها بیش از 1500درصد بوده که همین عامل موجبات جابه‌جایی جمعیت و مهاجرت به سمت حاشیه‌ها را فراهم کرده است. البته برآوردها حاکی از این است که بیش از 30درصد از سیر افزایشی جمعیت حاشیه‌نشینان را ساکنان شهر اصلی تشکیل می‌دهند که توان تأمین مسکن قابل استطاعت در شهر را از دست داده‌اند و ناگزیر به حاشیه کوچ کرده‌اند. برآوردهای میدانی حاکی از آن است که تأمین مسکن برای خانوارها چه به‌صورت استیجاری و چه به‌صورت مالکیت در مناطق حاشیه‌نشین به میزان 85درصد از هزینه‌های این بخش را می‌کاهد؛ ازاین‌رو خانوارها در شرایط تورمی، این مناطق را به‌عنوان آخرین پناهگاه خود انتخاب می‌کنند. تحقیقات میدانی حاکی از آن است که خانوارها در شرایط ویژه می‌توانند تا 60درصد از درآمد ماهانه خود را صرف تأمین مسکن کنند و درواقع از تاب‌آوری بسیاری برخوردارند. این بدان معناست که افراد ترجیح می‌دهند با افزایش هزینه‌ها همراهی بیشتری کنند اما از محل سکونت خود جابه‌جا نشوند. به‌محض اینکه میزان هزینه‌های بخش مسکن از 60درصد و حتی رقم‌های 50و 45درصد بیشتر شود جابه‌جایی جمعیت و مهاجرت حاشیه‌ای درون‌شهری رخ خواهد داد. بنابراین تعدیل قیمت‌های بازار مسکن به‌خصوص در بخش استیجاری می‌تواند روند رو به رشد حاشیه‌نشینی را کندتر کند و حتی در درازمدت به سامانده نسبی آن منجر شود.

 

براساس آمارهای مربوط به سال 1395، مجموع مساحت بافت‌های ناکارآمد در سطح کشور (اعم از بافت‌های فرسوده، تاریخی و سکونتگاه‌های غیررسمی و حاشیه‌ای) برابر 162هزار و 667هکتار بوده و درمجموع حدود 5میلیون و 837هزار خانوار با جمعیت بیش از 19میلیون و 518هزار نفر در این بافت‌ها سکونت داشته‌اند. از مجموع مساحت بافت‌های ناکارآمد، 32هزار و 626هکتار مربوط به بافت‌های تاریخی بوده و بیش از 825هزار خانوار با جمعیت 2میلیون و 542هزار نفر در این مناطق ساکن بوده‌اند. تعداد واحدهای مسکونی در بافت‌های تاریخی 792هزار واحد برآورد شده است.

 

همچنین حدود 71.1هزار هکتار از بافت‌های ناکارآمد را بافت‌های فرسوده تشکیل داده‌اند و درمجموع حدود 3.2میلیون واحد مسکونی در این بافت‌ها قرار گرفته است. براساس آمارهای رسمی، در سال 95بالغ‌بر 10میلیون و 762هزار نفر در قالب 3میلیون و 346هزار خانوار در این مناطق ساکن بوده‌اند که یکی از اهداف اصلی طرح ملی بازآفرینی پایدار شهری محسوب می‌شوند. علاوه بر بافت‌های تاریخی و فرسوده، 58هزار و 956هکتار از بافت‌ها ناکارآمد نیز سکونتگاه‌های غیررسمی بوده که طبق برآوردها یک‌میلیون و 740هزار واحد مسکونی را در برگرفته است و یک‌میلیون و 828خانوار با جمعیت 6میلیون و 215هزار نفر در این مناطق سکونت داشته‌اند. نکته اینجاست که بافت‌های حاشیه‌ای و سکونتگاه‌های غیررسمی، پناهگاه خانوارهای رانده شده از بازارهای مسکن و اجاره نیز محسوب می‌شود و از سال 95تاکنون براساس برآورد دبیرخانه ستاد ملی بازآفرینی شهری پایدار، جمعیت سکونتگاه‌های غیررسمی با 14.8درصد افزایش به 7میلیون و 136هزار نفر رسیده است.