اوراق بیمه اتکایی، راه‌حلی برای استفاده از ظرفیت بازار سرمایه

شرکت‌های بیمه به‌طور سنتی راهکار استفاده از بیمه اتکایی را پیش می‌گیرند تا از بحران‌ها نجات یابند و از تمرکز زیان این ریسک‌ها بر روی خود بکاهند و نیز بتوانند ذخیره سرمایه محدود خود را با این پوشش جبران نمایند. اما باید توجه داشت که شرکت‌های بیمه اتکایی نیز ظرفیت تمرکز ریسک و ذخیره‌سازی محدودی دارند.

 

یکی از ابزارهای کارآمد و موثر برای حل مشکل ارتباط مستقیم بین صنعت بیمه و بازار سرمایه تحت عنوان مفهومی بانام تبدیل کردن ریسک به اوراق بهادار است. لذا به‌جای این‌که یک شرکت بیمه‌ای ریسک تعهدات خود را به یک بیمه‌گر اتکایی در درون صنعت بیمه منتقل نماید، آن را به بازارهای سرمایه که گسترده بیشتری دارند، انتقال می‌دهد. معمولا این فرآیند از طریق دادوستد ابزارهای مالی طراحی شده انجام می‌شود و جابه‌جایی جریانات نقدی، مشروط به تجربه تعهدات بیمه‌ای است.

 

بیمه اتکایی

 

سرمایه و اندوخته‌های شرکت‌های بیمه اگرچه مبالغ قابل توجهی است اما در مقایسه با تعهدات بسیار سنگینی که قبول می‌کند بسیار اندک و ناچیز است، به همین دلیل در مقابل حوادث و خطرات بزرگ فوق‌العاده آسیب‌پذیر هستند.

 

شرکت‌های بیمه برای کاهش تعهدات سنگین خود راهی جز واگذاری بخشی از تعهدات خود به دیگر شرکت‌های بیمه ندارند. آن‌ها برای دوری از ریسک حاصل از خسارات بالقوه پرتفوی خود اقدام به سرمایه‌گذاری و انعقاد قراردادهای اتکایی می‌کنند.

 

این شرکت‌ها بخشی از این تعهدات را که در توان آن‌ها است نگهداری کرده و بخش دیگر را نیز به بیمه‌گران اتکایی انتقال می‌دهند.

 

اوراق بیمه اتکایی

 

شرکت‌ها و بازار بیمه به منابع و روش‌های جدید جهت انتقال ریسک و همچنین کاهش هزینه‌های ضمانت پوشش ریسک نیاز دارند. یکی از روش‌های جدید تأمین مالی شرکت‌های بیمه و همچنین انتقال ریسک در صنعت بیمه، انتشار اوراق بهادار بیمه‌ای است. اوراق بیمه‌ای حلقه واسط بازار بیمه و بازار سرمایه بوده و می‌تواند ابزاری کارآمد جهت استفاده از ظرفیت‌های بازار سرمایه جهت تأمین مالی و پوشش ریسک صنعت بیمه به‌شمار آید.

 

اوراق بیمه اتکایی ابزارهای مالی هستند که با یکی از اهداف تامین مالی، انتقال و توزیع ریسک‌های تحت پوشش و منافع حاصل از عملیات بیمه‌ای بیمه‌گر طراحی و منتشر می‌شوند.

 

باتوجه به محدودیت ظرفیت بیمه‌گری در صنعت بیمه کشور به‌ویژه در مقابل خسارت‌های ناشی از حوادث فاجعه‌آمیز و همچنین عدم امکان انتقال ریسک به روش سنتی اتکایی به خارج از کشور به دلیل وجود تحریم‌ها، یک راه‌حل جذاب استفاده از ظرفیت بازار سرمایه داخل کشور با انتشار اوراق بیمه اتکایی در این بازار است.

 

اوراق بیمه اتکایی در ایران

 

ظهور بازار سرمایه اسلامی متمایز که ساختار محصولات و فعالیت‌های تأمین مالی و سرمایه‌گذاری آن مطابق شریعت اسلامی باشد، پیامد پیشرفت طبیعی صنعت خدمات مالی اسلامی است. انتشار موفقیت‌آمیز اوراق بهادار اسلامی در مناطق گوناگون جهان باعث شده است که این اوراق به منبع تأمین مالی جایگزین تبدیل و به وسیله بسیاری از کشورها و شرکت‌ها استفاده شود. ازاین‌رو گرچه لازم است از تجربه‌های کشورهای موفق برای ابزارسازی و تنوع‌بخشی به آن سود جست اما ضروری است بازار سرمایه متناسب با ساختار و مکتب اقتصادی جامعه شکل گیرد و پیش از صدور مجوز برای ظهور ابزاری خاص، باید جایگاه و کارکرد آن در بازار به خوبی تبیین شود.

 

مزایای خریداری اوراق بیمه اتکایی برای سرمایه‌گذاران عبارت است از :

 

• عدم همبستگی بازدهی آن‌ها با بازدهی بازار (ارزش این اوراق وابسته به حوادثی است که هیچ ارتباطی با بازارهای مالی ندارند)

 

• مناسب بودن برای متنوع‌سازی سبد سرمایه‌گذاری

 

برخلاف اوراق متداول بدهی که منابع جذب‌شده از آن‌ها در اختیار یک شرکت یا موسسه قرار می‌گیرد، منابع اوراق بیمه اتکایی در دارایی‌هایی باکیفیت اعتباری بالا سرمایه‌گذاری شده و مادامی که حادثه از پیش ‌تعیین‌شده‌ای رخ ندهد، سرمایه‌گذاران این اوراق در مقایسه با سایر اوراق بدهی با رتبه اعتباری مشابه، نسبت به حفظ اصل پول خود اطمینان بیشتری دارند.

 

دلایل تقاضای اوراق بیمه اتکایی در ایران

 

مهم‌ترین نیازها ومشکلات بازار ایران که انتشار اوراق بهادار بیمه‌ای می‌تواند راه‌حلی برای رفع آن‌ها باشد، موارد زیر است:

 

• ارائه بیمه‌نامه‌هایی به‌صورت اقساطی یا مرحله‌ای و عدم دریافت حق بیمه به صورت کامل،

 

• محدودیت مالی شرکت بیمه برای مشارکت در سرمایه‌گذاری‌های میان‌مدت با بازده بیشتر و محدودیت نقدینگی شرکت در زمان خسارت‌های بالا و موقتی

 

• محدودیت در پوشش ریسک‌های بزرگ و بیمه‌های حوادث طبیعی به علت نیاز به هزینه سرمایه‌ای بالا

 

• محدودیت سرمایه‌گذاری ذخایر و عواید بیمه‌های عمر و رقابت با صنعت بانک‌داری و حوزه‌های دیگر

 

• عدم کارایی کافی بیمه‌های زندگی به دلیل بازخرید بیمه‌نامه‌ها.

 

سطح توان‌گری بیمه ایران که تنها بیمه دولتی در کشور است باتوجه به سهم قابل توجه این شرکت از پرتفوی صنعت بیمه از سوی این شرکت بسیار نگران‌کننده است. در حال حاضر باتوجه به محدودیت‌های مالی، شرکت‌های بیمه طبق مقررات بیشتر از مقدار محدودی نمی‌توانند ریسک بپذیرند، از طرفی هم بیمه‌گر اتکایی کشور از ظرفیت بالقوه قابل قبولی برای پذیرش ریسک‌های عظیم برخوردار نیست، درنتیجه بکارگیری روشی نوین و کارآمد در سازوکار صنعت بیمه برای افزایش ظرفیت بیمه احساس می‌شود تا شرکت‌های بیمه بتوانند ریسک‌های جدید بپذیرند و ضریب نفوذ بیمه کشور هم افزایش یابد.

 

*عطیه ولی زاده لاریجانی

 

**کارشناس ارشد مدیریت تامین مالی