ایستانیوز:باوجود شرایط رانتی، سرکوب مالی و افزایش نابرابری از پیامدهای عمده افزایش درآمدهای نفتی است.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بازارهای مالی(ایستانیوز)،در دو دهه گذشته، پژوهش های گسترده ای درباره توزیع درآمد و عوامل اثرگذار بر آن انجام شده است. در این پژوهش ها نقش منفی جهانی شدن بر توزیع درآمد با در نظر گرفتن ضریب جینی(اندازه گیری معمول از نابرابری درآمد) بیان شده است. اما در کشورهای توسعه نیافته با وجود منفی بودن اثر جهانی شدن اقتصادی بر برابری توزیع درآمد سرانه افراد، منفی یا مثبت بودن اثر جهانی شدن اقتصادی بر ضریب جینی تک تک کشورها را نمی توان به سادگی از نتایج آماری گروهی استخراج کرد.
تغییر ضریب جینی درآمد سرانه افراد هر کشور، علاوه بر پدیده جهانی شدن اقتصاد، تابع تحولات اقتصادی و اجتماعی دیگری هم به شمار می رود. مثل مهاجرت از روستا به شهر، تغییر در سیاست های رفاه اجتماعی و تغییر در فناوری و ساختار تولید که در مجموع به افزایش نابرابری توزیع درآمدها می انجامد. به همین دلیل، بررسی نابرابری درآمد صرفا با تکیه بر آمار را نمی توان، تحلیلی کامل از این پدیده اقتصادی دانست.
از عواملی که در مطالعات کمی به اثر آن بر نابرابری درآمد پرداخته اند، فراوانی منابع است. وفور منابع در اقتصادها آثار پیچیده، متضاد و چند بُعدی بر نابرابری درآمد دارد. برای مثال از یک سو، رانت نفت می تواند به حمایت از گروه های کم درآمد کمک کند و نابرابری درآمد را کاهش دهد. اما از سوی دیگر، اگر رانت نفت در دست نخبگان سیاسی متمرکز شود، زمینه نابرابری بیشتر درآمد را فراهم می کند. درواقع حصول درآمدهای عظیمی که وفور منابعی مثل نفت به اقتصادها می آورد، به بیماری هلندی و کاهش تولید در بخش های غیرنفتی اقتصاد منجر می شود. در نهایت القای رانت جویی در اقتصاد، استفاده گروه های نفوذی خاص در اقتصادها از درآمدها و نادیده گرفتن مناطق دارای کمبود منابع نفت داخل کشور، به نابرابری بیشتر درآمدها منجر می شود.
بررسی های ایرانی از وضعیت وفور منابع نفتی در ایران بیشتر گویای اثر منفی درآمدهای ناشی از فروش طلای سیاه بر نابرابری درآمد است. پژوهشی در سال 1388، اثر وفور منابع نفتی بر نابرابری در 16 کشور دارای منابع غنی معدنی را بررسی کرده است. پژوهشگران در این بررسی به این نتیجه رسیدند که نابرابری در کشورهایی که دولت های کارآمد داشته اند، کمتر و در گروه های دیگر افزایش یافته است.
یک پژوهش دیگر در سال 90 با بررسی رابطه درآمدهای نفتی و توزیع درآمد در ایران از سال 52 تا 89، از افزایش درآمدهای نفتی و اثر آن بر افزایش نابرابری می گوید. هم چنین بررسی های دیگر نشان می دهد باوجود شرایط رانتی، سرکوب مالی و افزایش نابرابری از پیامدهای عمده افزایش درآمدهای نفتی است.
برای مطالعه بیشتر مقاله «نابرابری درآمد و نفرین منابع نفت در ایران» را بخوانید. این مقاله در نشریه بررسی مسائل اقتصاد ایران، در تابستان سال گذشته منتشر شده است.
