ایستانیوز:واقعیت تلخ و ناراحت‌کننده برای مدیریت کشور این است که به‌رغم غرب‌ستیزی و مبارزه روزانه با هرآنچه بو و رنگ و مزه آمریکایی می‌دهد در عمل اما اقتصاد ایران در چنگ و دندان تحولات دلار اسیرشده است.
ضرب‌المثل ایرانی‌ها که می‌گویند «سالی که نکوست از بهارش پیداست» را اگر برای سال 1400 به کار ببریم، بدون چون‌وچرا باید با تلخی بپذیریم نه‌تنها بهار نکویی نداشته‌ایم بلکه تابستان بدتری را نیز دیده و با این روزگار، پاییز و زمستان خوشسرانجامی را نمی‌توان پیش چشم دید. برای نشان دادن اینکه بهار نکویی درایران ندیده‌ایم و به‌ویژه در میدان اقتصاد تنها باید به واقعیت‌های رخ‌داده و آنچه باید می‌شده اما نشده است خوب نگاه کرد و شاید نیاز به تحلیل‌های پیچیده برای اثبات این داوری نباشد. اقتصاد ایران در سه سطح خانواده، بنگاه و نیز در سطح اقتصاد کلان با ناکامی‌های پرشمار در پنج ماه نخست امسال روبه‌رو شده است و چشم‌اندازی که با بررسی رخدادهای ریز و درشت در حوزه سیاست داخلی و نیز سیاست خارجی و در رفتار متغیرهای اقتصادی این دوره سپری‌شده می‌شود تصویر کرد سالی سخت‌تر را نشان می‌دهد.
سه تنگنای غیرقابل انکار
بیشتر اقتصاددانان باور دارند اقتصاد ایران در سال 1400 که حالا پنج ماه نخست آن را سپری کرده‌ایم سه گره بزرگ پیش رو داشت که تا امروز نه‌تنها باز نشده است بلکه سفت‌تر و کورتر شده است. گره بزرگ و سترگ و کور و سفت نخست ادامه بی‌ثباتی اقتصادی در سطح کلان بود و هست. درصورتی‌که بودجه سالانه را معیار سنجش برای خوب یا بد بودن حال اقتصاد قرار دهیم و پیامد اصلی بی‌ثباتی اقتصادی را بی‌مهار شدن نرخ تورم بدانیم که بنیاد اقتصاد خانواده، بنگاه و دولت را ویران می‌کند سال 1400 یکی از بدترین سالهاست. پیش‌بینی‌های اقتصاددانان و نیز تجربه چند ماه سپری‌شده نشان می‌دهد نرخ تورم امسال رکورد تاریخ معاصر را پشت سر می‌گذارد. نرخ تورم تا پایان تیرماه امسال بسیار فزاینده بوده است. این تنگنا از کجا سرچشمه می‌گیرد؟ واقعیت این است که درآمدهای لایحه بودجه 1400 بر روی آب بنا شد و تا نیمه نخست مردادماه از درآمد رؤیایی صادرات نفت هیچ خبر قابل‌اعتماد و رسمی منتشرنشده و این کسری بودجه با دست‌اندازی دولت به منابع بانک مرکزی پوشش داده‌شده است. اما چرا درآمد ارزی جامه عمل نپوشید؟ واقعیت این است که گفت‌وگوهایی که در وین شروع و امیدهایی ایجاد کرده بود به کما رفت و چشم‌اندازی هم برای برطرف شدن تحریم دیده نمی‌شود و کسری بودجه و تورم ادامه‌دار خواهد بود.
تنگنا و گره بزرگ دیگر سرمایه‌گذاری کاهنده در بخش‌های گوناگون است که به رشد ناکافی اقتصاد ایران در سال 1400 منتهی خواهد شد. سرمایه‌گذاری از سه مسیر پس‌انداز داخلی یا قدرت سرمایه‌گذاران داخلی، سرمایه‌گذاری از مسیر هزینه‌های عمرانی دولت و سرمایه‌گذاری مستقیم یا اعتبارات و فاینانس‌های خارجی صورت می‌پذیرد که متأسفانه هر سه راه بسته بوده و چشم‌انداز روشنی برای باز شدن راه دیده نمی‌شود. در صورت ادامه این وضعیت رشد تولید ناخالص داخلی نیز با شرایط بدی به پایان می‌رسد. نبود انگیزه و توانایی سرمایه‌گذاری از سوی بخش خصوصی دراین‌باره بسیار خوب به چشم می‌آید.
گره سوم اما کاهش فزاینده تأمین اجتماعی و قدرت خرید شهروندان ایرانی است. نرخ تورم فزاینده ونیز چشم‌انداز رشد کم و داستان تلخ کرونا ایرانیان را در بدترین وضعیت ازنظر تأمین اجتماعی قرار داده است و این مسئله علاوه بر پیامدهای کسب‌وکار و معیشتی پیامدهای ناشناس هم خواهد داشت.
دلار و سرنوشت اقتصاد ایران
واقعیت تلخ و ناراحت‌کننده برای مدیریت کشور این است که به‌رغم غرب‌ستیزی و مبارزه روزانه با هرآنچه بو و رنگ و مزه آمریکایی می‌دهد در عمل اما اقتصاد ایران در چنگ و دندان تحولات دلار اسیرشده است. روند فزاینده نرخ تبدیل دلار به ریال ایران در سال 1400 نشان می‌دهد به دلیل عرضه ناکافی دلار به بازار و باوجود نیازهای اساسی برای خرید نهاده‌های دام و طیور و نیز برخی کالاهای اساسی و نیازهای دفاعی و همچنین تهیه مواد اولیه و کالاهای واسطه‌ای برای ادامه تولید صنعتی قیمت دلار روند فزاینده‌ای را تجربه کرده و در دهه سوم مرداد امسال به مرز هر دلار 27 هزار تومان نزدیک می‌شود. این روند فزاینده نرخ دلار به‌سرعت در بازار سایر کالاها و نیز سایر بازارها خود را نشان داده و شمار قابل‌اعتنایی از تولیدات صنعتی که برای تولید آن‌ها باید ارز مصرف شود به‌سرعت بالا می‌روند و نیز سایر کالاها خود را با آن سازگار می‌کنند.
چرا دلار افزایش قیمت را تجربه کرده است؟ دلیل اصلی آن ادامه تحریم اقتصادی و ناکامی ایران در به دست آوردن درآمد ارزی پیش‌بینی‌شده در لایحه بودجه است. امیدواری‌ها برای آزاد شدن منابع ارزی ایران در چین و هند و کره جنوبی و ژاپن و عراق با بیراهه رفتن در مسیر گفت‌وگوهای وین جامه عمل نپوشید. پیش‌بینی می‌شود در صورت ادامه وضعیت موجود در سیاست خارجی و نیز رخدادهای دور و پیرامون ایران به‌ویژه احتمال مسدود شدن بازار صادرات به افغانستان با ظهور دوباره طالبان و نیز سردی بیشتر مناسبات تجاری با عراق و ترکیه و حتی چین، عرضه ارز به بازار رونقی نداشته باشد و روند فزاینده قیمت دلار ادامه یابد. در این صورت بازار کالاها نیز تحت‌فشار این روند با تورم‌های بالا روبه‌رو شده و با توجه به اینکه بنگاه‌ها توانایی کافی برای افزایش مزد و حقوق شاغلان را ندارند قدرت خرید شهروندان کاهش‌یافته و رکود در سرمایه‌گذاری نیز به دلیل همین ضعف و نیز چشم‌انداز کاهش پس‌انداز ملی به رکود منجر شده و سال سخت رکود تورمی را دوباره میبینیم.
خوش‌بینانه و بدبینانه
برخی شاید امیدوار باشند رخدادهایی مثل تغییر دولت و آمدن دولت تازه و نیز بهبود مناسبات خارجی به‌ویژه حرکت در مسیر صلح هسته‌ای به تغییر اساسی ریل اقتصاد منجر شده و با رفع تحریم اقتصاد ایران از بحران و دره مرگ عبور می‌کند. این دیدگاه باور دارد درصورتی‌که روند تحریم‌ها متوقف و تیغ تحریم کند شود می‌توان به سرازیری قیمت دلار امیدوار شد و این رخداد با خود تحولات خوشایندی می‌آورد. اقتصاددانان می‌گویند اگر ایران انعطاف نشان دهد و سایه گسترده تحریم‌ها را از بالای سر کسب‌وکار و معیشت ایرانیان دور کند، دست‌کم برای بسیار کوتاه‌مدت امیدواری وجود دارد. دیدگاه بدبینانه اما با بررسی تجربه پنج ماه نخست امسال و هماهنگی مجلس انقلابی و دولت انقلابی سیزدهم امیدوار نیست و روند سپری‌شده در پنج ماه نخست سال را ادامه‌دار می‌بیند.
