ایستانیوز:هر کدام از ما، حتی اگر فقط یک‌بار از خدمات بانکداری الکترونیکی استفاده کرده باشیم، این نکته را به‌خوبی دریافته‌ایم که این نوع از بانکداری سبب صرفه‌جویی در وقت و هزینه افراد می‌شود.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بازارهای مالی(ایستانیوز)، اما بانکداری الکترونیکی مزیت پنهانی دارد که فقط در سطح کلان احساس می‌شود و آن صرفه‌جویی در مصرف کاغذ است. این صرفه‌جویی از دو بعد قابل بررسی است. نخست آنکه بانکداری الکترونیکی سبب کاهش مصرف کاغذهایی می‌شود که به‌عنوان فیش، در چند نسخه در شعب تنظیم می‌شوند. از سوی دیگر، رشد و توسعه بانکداری الکترونیکی همراه با تبادل مجازی پول باعث کاهش نیاز جامعه به چاپ اسکناس‌های کاغذی و پول فیزیکی خواهد شد. امروزه بانکداری بدون کاغذ یا بانکداری سبز در جهان طرفداران زیادی داشته و یکی از اهداف اخلاقی و اجتماعی بانک‌های بزرگ جهان انجام تمام امور بانکی بدون کاغذ است. از سوی دیگر، عبارت «بانکداری سبز» به‌طور عام هر نوع فعالیت بانک‌ها در راستای حفظ محیط‌زیست را شامل می‌شود، بنابراین بانک‌های سبز جهان در بخش محیط‌زیست نیز سرمایه‌گذاری می‌کنند. بانکداری بدون کاغذ علاوه بر حفظ محیط زیست، سبب کاهش سرقت و جعل نیز می‌شود و این از جمله دیگر دلایلی است که مشتریان را به سوی بانکداری الکترونیکی سوق می‌دهد. صمت در این گزارش به نقش استفاده از بانکداری سبز در حفظ میراث بین‌نسلی پرداخته است.
وهاب قلیچ، کارشناس اقتصاد: امروزه چالش‌های زیست‌محیطی ایران به یکی از دغدغه‌های مهم تبدیل شده است. روند ناخوشایند نابودی جنگل‌ها و مراتع سبز، خشک شدن رودخانه‌ها و دریاچه‌ها، کاهش چشمگیر آب‌های زیرزمینی، آلودگی هوا در کلانشهرها، تولید گازهای گلخانه‌ای، فرسایش و تخریب خاک، کاهش تنوع زیستی و انواع گونه‌های جانوری، دستکاری ژنتیکی مواد غذایی و معضل پسماندها بخش‌های مهمی از این تراژدی طبیعت در کشور است.
بدیهی است محافظت از محیط‌زیست و ممانعت از رویه‌های آسیب‌زننده به این نعمت‌های خدادادی نیازمند توجه و حمایت همه‌جانبه است. امروزه در جهان نظام بانکداری در کنار سایر نهادهای دیگر در احیا و صیانت از محیط‌زیست دارای مسئولیت و نقش اثرگذارنده است و توقع و انتظار گروه‌های دوستدار محیط زیست در جهان از نظام بانکی نه به‌عنوان یک اقدام داوطلبانه، بلکه به‌عنوان یک وظیفه اجباری اجتماعی ظهور یافته است.
پدیده بانکداری سبز با همین هدف در نظام‌های بانکی جهان ایجاد شده و در ابعاد نظری و عملیاتی، پیشرفت قابل ملاحظه‌ای داشته است. نکته جالب توجه آن است که بانکداری اسلامی نیز بی‌تفاوت به این موضوع نیست و توجه خاصی به بانکداری سبز در ذیل بانکداری اخلاقی دارد.
بانکداری سبز در ۲ بخش تامین مالی و ساختار اداری و سازمانی ایفای نقش می‌کند. در بخش تامین مالی، نیاز است که بانک‌های کشور از طرح‌ها و پروژه‌های سبز که به صیانت از محیط‌زیست می‌پردازد، حمایت کنند. این حمایت می‌تواند شامل پرداخت تسهیلات ویژه یا محاسبه نرخ سود ترجیحی برای اعطای تسهیلات شود. به‌عنوان نمونه، تولیدکنندگانی که محصولات سبز همچون کالاهایی با مواد قابل بازیافت تولید می‌کنند، تولیدکنندگانی که در حداقل‌سازی ضایعات کوشا هستند، تولیدکنندگانی که در فرآیند تولیدی خود به مصرف بهینه انرژی توجه دارند یا تولیدکنندگان تجهیزات مرتبط با انرژی‌های تجدیدپذیر و تمام فعالان محیط زیست، همگی می‌توانند در رأس نهادهای تامین مالی شونده نظام بانکی قرار داشته باشند.
در سوی مقابل، تولیدکنندگانی که با تولیدات خود به آلودگی و تخریب محیط‌زیست دامن می‌زنند یا تولید کالاهایی با درجه نامناسب از بهینگی مصرف انرژی را در دستور کار خود دارند، باید با محدودیت‌هایی در تامین مالی از سوی بانک مواجه باشند، مگر آنکه این تولیدکنندگان بخواهند از منابع بانکی در راستای بهبود فرآیندهای خود جهت صیانت از محیط‌زیست اقدام کنند. همچنین اعطای اعتبارات برای احیای منابع طبیعی می‌تواند از دیگر اقدامات موثر بانک‌ها در این شاخه باشد. بدیهی است با توجه به محدودیت‌های شبکه بانکی، حمایت‌های حاکمیتی در این بخش ضروری است.
در ساختار اداری و سازمانی نیز بانک‌ها باید در ساختمان و ساختار اداری خود از جهت مصرف انرژی و کاغذ ملاحظاتی را داشته باشند. گسترش و توسعه خدمات بانکداری الکترونیک با هدف کاهش مصرف کاغذ و به تبع آن کاهش قطع درختان، کاهش رفت‌وآمد فیزیکی مشتریان به شعب بانکی و در نتیجه صرفه‌جویی در مصرف سوخت و کاهش حجم ترافیک، استفاده از تجهیزات عایق حرارتی در ساختمان‌های ستاد و شعب بانکی یا استفاده از لامپ‌ها و تجهیزات برقی کم‌مصرف و مواردی از این دست همگی می‌تواند بانک‌ها را به سازمان‌هایی مراقب محیط‌زیست تبدیل کند.
به نظر می‌رسد بهره‌گیری از تجربه موفق بانک‌های سبز در جهان مانند بانک سبز کنتیکت، بانک سلطنتی اسکاتلند، بانک تریدوس هلند، بانک سبز نیویورک، بانک سرمایه‌گذاری سبز انگلستان و سیتی‌گروپ بتواند زمینه کاری بهتری را پیش‌روی نظام بانکی ایران قرار دهد.
وضعیت محیط‌زیست در ایران می‌طلبد که همه نهادهای مرتبط از جمله نظام بانکی توجه ویژه‌ای به این مقوله داشته باشند. توسعه اقتصادی که مطلوب تمام نهادهای اقتصادی و سیاسی جامعه است، در گرو آبادانی محیط‌زیست است. تخریب این بستر افزون بر افزایش هزینه‌ها، فرصت بهره‌گیری مناسب از سرمایه‌های اجتماعی و اقتصادی را سلب کرده و پایه‌های توسعه پایدار را متزلزل می‌کند. حقیقت آن است که امروز نیز برای سیاست‌گذاری حمایت بیشتر از حوزه بانکداری سبز دیر است؛ چه برسد به فردا که شاید فرصت جبران، هزینه‌های سنگین‌تری برای اقتصاد ایران برجای داشته باشد.صیانت از محیط‌زیست صرفا با تامین مالی میسر نخواهد بود، بلکه تمامی نهادهای کشور اعم از دولتی و خصوصی در این حوزه دارای وظیفه هستند، اما در کنار تمامی این فعالیت‌ها، توجه ویژه به بانکداری سبز می‌تواند تا حد مطلوبی مفید باشد.
تأمین مالی و فرهنگ‌سازی خدمات بانکداری سبز
محسن معظمی‌گودرزی، کارشناس اقتصاد: تأثیر بد توفان‌های اخیر، سیل، خشکسالی و حرارت بیش‌ازحد کره زمین باعث شده دولت‌ها، شرکت‌ها و مردم به‌طور اساسی به معضل گرم شدن کره زمین و تأثیر آن بر شرایط حال حاضر و همچنین تأثیر آن روی نسل‌های آینده فکر کنند. درحال‌حاضر آگاهی و تعهد نسبت به مسائل زیست‌محیطی در حال رشد است و تمامی صنایع نیز در این زمینه گام‌های اساسی برداشته‌اند. مؤسسات مالی و بانک‌ها نیز به‌طور مستقیم و غیرمستقیم در حل معضلات زیست‌محیطی اثرگذار هستند، ازجمله می‌توان به اقداماتی نظیر توسعه خدمات بانکداری الکترونیک، جهت‌دهی و مدیریت ریسک زیست‌محیطی تأمین مالی پروژه‌ها و فرهنگ‌سازی خدمات بانکداری سبز اشاره کرد. بانکداری سبز نوعی از بانکداری است که ضمن انجام عملیات بانکی به عوامل زیست‌محیطی و اجتماعی هم توجه دارد. این نوع بانکداری، بانکداری اخلاقی هم نامیده می‌شود که علاوه بر اهداف سودآوری هدف محافظت از محیط‌زیست را هم بر عهده دارد. درحال‌حاضر بانکداری سبز به‌صورت ابعاد مختلف در بانک‌ها اجرا می‌شود که می‌توان به اقدامات زیر اشاره کرد: مدیریت ریسک زیست‌محیطی پروژه‌ها: برخی از بانک‌ها هنگام اعطای وام بابت تأمین مالی پروژه‌ها، به مسائل زیست‌محیطی آن نیز توجه داشته و اثرات زیست‌محیطی آن را نیز در نظر می‌گیرند. در این زمینه نیز استانداردی با عنوان مدیریت ریسک زیست‌محیطی پروژه‌ها باعنوان «اصول خط استوا» طراحی و پایه‌ریزی شده است. توسعه خدمات نوین بانکداری: با گسترش ارائه خدمات بانکی به‌صورت بانکداری الکترونیک، بانک‌ها کمک قابل‌ملاحظه‌ای در صرفه‌جویی در مصرف انرژی و کمک به محیط‌زیست کرده‌اند. ازجمله این خدمات می‌توان به توسعه خدمات بانکداری الکترونیک به‌صورت خدمات کارت، اینترنت بانک، بانکداری همراه، پرداخت همراه، تلفن‌بانک و توسعه خدمات بانکداری بر روی ابزارهای هوشمند (تلفن همراه هوشمند، تبلت و …) اشاره کرد. با استفاده از این روش‌ها می‌توان عملیات بانکی متنوعی را بدون نیاز به حضور در شعب بانک‌ها انجام داد که می‌توان به خدماتی نظیر موارد زیر اشاره کرد:
- پرداخت همراه، انتقال وجه، اخذ صورتحساب به‌طور الکترونیکی، پرداخت قبوض، عملیات مربوط به چک، پرداخت قسط تسهیلات، انجام درخواست‌های بانکی و...؛
- اعطای تسهیلات برای کمک به محیط‌زیست؛
- بانک‌ها می‌توانند با اعطای وام‌های هدف‌دار در راستای حفظ محیط‌زیست نقش قابل‌توجهی ایفا کنند. ازجمله این تسهیلات می‌توان اعطای تسهیلات با نرخ سود پایین به پروژه‌های مؤثر در زمینه انرژی‌های پایدار مانند انرژی باد و انرژی خورشیدی را نام برد. حذف کاغذ از فرآیند بانکی: در فرآیند قدیمی بانک‌ها از حجم قابل‌ملاحظه‌ای از کاغذ و فرم‌ها به‌منظور انجام عملیات مختلف بانکی استفاده می‌کردند، بانک‌ها می‌توانند با توسعه خدمات الکترونیکی، فرهنگ‌سازی در بین مشتریان خود و اصلاح فرآیندهای بانکی استفاده از کاغذ را از چرخه عملیات خود خارج کنند. ازجمله این اقدامات می‌توان به توسعه ارائه صورتحساب‌ها الکترونیکی و عدم ارائه صورتحساب کاغذی در پایانه‌های فروش، دستگاه‌های خودپرداز و کاهش استفاده از برگه‌های کاغذی در شعب و جایگزین کردن سیستم‌های مدیریت ارتباط با مشتریان به‌جای مکانیسم‌های قدیمی اشاره کرد. ایجاد شعب سبز: بانک‌های سبز در راستای محافظت از محیط‌زیست سعی می‌کنند در طراحی شعب خود به موارد زیر را به توجه داشته باشند: استفاده از نور طبیعی، کاهش استفاده از آب و برق، استفاده از منابع انرژی طبیعی در تأمین انرژی موردنیاز شعب، استفاده از تجهیزات برگشت‌پذیر و تبلیغات بانکداری سبز در شعب. فرهنگ‌سازی: از دیگر اقدامات انجام شده ازسوی بانک‌ها می‌توان به فرهنگ‌سازی بانکداری سبز اشاره کرد ازجمله این موارد می‌توان به کاهش کارمزدها در صورت استفاده از خدمات بانکی به‌طور الکترونیکی، تبلیغات بانکداری سبز و ترویج زندگی سبز در سایر ابعاد به مشتریان اشاره کرد. ایجاد زیرساخت‌های لازم: بانک‌های سبز در راستای حفظ محیط‌زیست سعی می‌کنند زیرساخت‌های لازم برای بانکداری سبز را برای خود ایجاد کنند. ازجمله این موارد می‌توان نحوه طراحی دیتاسنتر بانک، ساختمان ادارات بانک و همچنین تولید انرژی پاک برای مصارف داخلی را نام برد.
سخن پایانی
بانکداری تلفنی و بانکداری الکترونیکی، پرداخت‌ها و دریافت‌های اتوماتیک با استقرار شهرنت‌ها، صورتحساب‌های الکترونیکی، گزارشات الکترونیکی و اینترنتی برای مشتریان و... از جمله مواردی است که حمایت از طبیعت و تحقق بانکداری سبز را به‌دنبال دارد. امروزه بهبود و محافظت از محیط‌زیست به یک خط‌مشی درتمام فعالیت‌ها و رفتارهای بیشتر سازمان‌ها و ارگان‌ها تبدیل شده که افزایش آگاهی مردم در زمینه کاهش نقش خود در تخریب محیط‌زیست، سوق‌دهی سرمایه‌گذاری‌ها به حمایت از صنایع و کسب‌وکارهایی در زمینه حفاظت از محیط‌زیست و از همه مهم‌تر، ذخیره‌سازی منابع طبیعی برای نسل‌های آینده، مردم و دولت‌ها را به سمت ایجاد و ارائه خدمات، محصولات و استراتژی‌های سبز هدایت کرده است. در این میان، بانک‌ها از جمله صنایع پیشرو، با آگاهی از مسائل و مشکلات موجود درمحیط زیست با ایجاد تمهیداتی مناسب در این راستا به سمت بانکداری سبز حرکت کرده‌اند. این نوع بانکداری در ابعاد جهانی تبدیل و برای پیشبرد این نوع فعالیت‌ها فرآیندهای بانکی را ارزیابی می‌کند که بیشتر بانک‌ها از جمله بانک شهر که الگوی بانکداری سبز را برای ارائه خدمات خود در پیش گرفته‌اند از دو مرحله گذر کرده‌اند.
