ایستانیوز:رئیس کل بانک مرکزی تلاش می کند تا با روش هایی جلوی نوسانات ارزی و التهاب در بازار را بگیرد و همچنین به دنبال راهکاری و سیاستی بلند مدت باشد که از آن به عنوان اجرای طرح «عملیات بازار باز» نام برده می شود.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بازارهای مالی(ایستانیوز)،بانک مرکزی در یک اطلاعیه رسمی، از آغاز به کار اجرای عملیات بازار باز در بانک مرکزی خبر داد. این کار برای اولین بار از سوی بانک مرکزی انجام می شود. «مدیریت نرخ سود در بازار بین بانکی»، «کنترل نقدینگی» و « بسترسازی برای سیاست‌های پولی مبتنی برهدف‌گذاری تورمی» مهم ترین اهداف اجرای عملیات بازار باز بانک مرکزی عنوان شده است. در اطلاعیه بانک مرکزی آمده است:« اجرای چارچوب جدید سیاست‌گذاری پولی با هدف مدیریت نرخ سود در بازار بین بانکی و نهایتا کنترل نقدینگی و مهار تورم و فراهم کردن بستر لازم برای سیاست پولی مبتنی بر هدف‌گذاری تورم با استفاده از ابزارهای کوتاه‌مدت غیرمستقیم سیاست پولی است.»
همچنین در بخش دیگری از این اطلاعیه درباره کمیته اجرایی آمده است:«کمیته اجرایی عملیات بازار باز در تاریخ ۳۱ شهریور سال ۱۳۹۸ به دستور رئیس کل بانک مرکزی با فراهم‌سازی بسترها و الزامات مورد نیاز تشکیل شده است. طی ماه‌های اخیر با همکاری دستگاه‌های مربوطه بسترهای سخت‌افزاری و نرم‌افزاری مورد نیاز اجرای عملیات به همراه تدارک ابزارهای موردنیاز فراهم شد. بنابراین در حال حاضر زمینه برای اجرای تدریجی عملیات بازار باز جهت مدیریت نرخ سود در بازار بین‌بانکی و هدایت نرخ سود در این بازار در چارچوب جدید سیاست‌گذاری پولی فراهم شده است.»
در حالی که بانک مرکزی با سخت ترین شرایط از نظر تحریم های یک جانبه آمریکا رو به رو است و بسیاری از راه ها برای نقل و انتقالات مالی با موسسه های مالی و بانک های جهانی بسته شده است و همین موضوع به کمبود ارز به خصوص دلار و یورو منجر شده؛ رئیس کل بانک مرکزی تلاش می کند تا با روش هایی جلوی نوسانات ارزی و التهاب در بازار را بگیرد و همچنین به دنبال راهکاری و سیاستی بلند مدت باشد که از آن به عنوان اجرای طرح «عملیات بازار باز» نام برده می شود. عملیاتی که از اوایل شهریور عبدالناصر همتی رئیس‌کل بانک مرکزی از اجرای آن از اوایل مهر ماه خبر داد و عملا با معرفی اعضا کمیته اجرایی عملیات بازار باز در بانک مرکزی بخش هایی از کار شروع شده بود.
او در حکمی در آخرین روز شهریور آقایان دکتر محمد نادعلی، محمود نادری کزج، دکتر احمد گودرزی، دکتر رضا بوستانی و دکتر هومن کرمی خرم آبادی را به عنوان اعضای کمیته اجرایی عملیات بازار باز معرفی کرد و نوشت:« بر اساس این حکم، تدوین و پیگیری سیاست پولی، رصد و پایش انتقال پولی، تدوین و پیگیری برنامه های اعلام موضع، برنامه ریزی و نظارت بر بازار بین بانکی، برنامه ریزی، نظارت و اجرای عملیات بازار باز و پیشنهاد مقررات سیاست پولی و الگوی نظارت آن از جمله مهمترین وظایف کمیته اجرایی عملیات بازار باز محسوب می شود.»
در واقع خواسته های رئیس کل بانک مرکزی از اعضا این کمیته سامان دادن به وضعیت آشفته کنونی است که بر اقتصادی سایه انداخته. نرخ تورم کشور در یک سال گذشته جهشی عجیب داشته و به بیش از 40 درصد رسیده و میزان نقدینگی هم 2000 هزار میلیارد تومان را رد کرده است. بانک مرکزی در چنین شرایطی با اجرای «عملیات بازار باز» به دنبال سامان دادن به وضعیت اقتصادی کشور است. عبدالناصر همتی رئیس‌کل بانک مرکزی گفته بود:« سیاست‌های پولی چیزی جز اجرای عملیات بازار باز بانکی نیست، در گذشته برای بانک مرکزی کل‌های پولی مهم بود که البته هم اکنون هم این مساله مهم است، اما بانک مرکزی به دنبال آن است که کل‌های پولی را از طریق عمیات بازار باز کنترل کند.»
بازار باز چیست؟
به زبان اقتصادی عملیات بازار باز به عنوان یکی از ابزارهای غیرمستقیم اجرای سیاست پولی، بیانگر چارچوب نهادی خرید و فروش اوراق بهادار پذیرفته شده توسط بانک مرکزی با هدف تاثیرگذاری بر نرخ سود کوتاه مدت در بازار بین‌بانکی و از این طریق تاثیرگذاری بر نرخ‌‌های سود در بازار پول و نهایتاً علامت‌دهی به سایر فعالیت‌های اقتصادی است. در واقع عملیات بازار باز به خرید و فروش اوراق قرضه دولتی در بازار آزاد، برای گسترش یا انقباض میزان پول در سیستم بانکی گفته می‌شود، که توسط بانک‌های مرکزی کشورها انجام می‌شود. خریدها به سیستم بانکی پول تزریق می‌کنند و رشد اقتصادی را افزایش می‌دهند، در حالی که فروش‌ها عکس این را انجام می‌دهند. در سیاست های اقتصادی عملیات بازار باز می‌تواند اهداف متفاوتی را دنبال کند برای مثال بانک مرکزی می تواند از طریق عملیات بازار باز نرخ تورم را تا حدودی کنترل کند.
فرآیند عملیات بازار باز به این صورت است که در مواقع افزایش (کاهش) تقاضای ذخایر بانک‌ها که احتمال انحراف نرخ سود بازار بین بانکی (قیمت ذخایر) از میزان هدف‌گذاری وجود دارد، بانک مرکزی از طریق خرید (فروش) اوراق بهادار و عرضه (جمع‌آوری) ذخایر، نرخ سود بازار را به حول و حوش نرخ سیاستی هدف‌گذاری شده هدایت می کند.
بازار باز چگونه اجرایی می شود؟
اما عملیات بازار باز چگونه از سوی بانک مرکزی اجرا می شود؟ عملیات بازارباز در کشورهای مختلف با سازوکار نسبتا مشابهی به اجرا گذاشته می‌شود. معمولا در گام نخست بانک مرکزی اقدام به شناسایی نرخ بهره بازار پول (موسوم به نرخ بهره بازار) می‌کند سپس از طریق مکانیزم قرض‌دهی و قرض‌گیری که در ادبیات بانکداری با عنوان «تسهیلات قاعده‌مند» شناسایی می‌شود، بازه مشخصی از نرخ بهره شکل می‌گیرد که کف آن نرخ بهره وام‌گیری بانک مرکزی و سقف آن نرخ بهره وام‌دهی بانک مرکزی به شبکه بانکی است. هرگاه نرخ بهره بازار در خارج از این بازه که به «کریدور نرخ بهره» موسوم است، قرار گیرد بانک مرکزی نسبت به خرید و فروش اوراق در بازار بین بانکی اقدام کرده و نرخ بهره را از طریق افزایش یا کاهش عرضه اوراق قرضه به محدوده موردنظر هدایت می‌کند.
