گزارش مجلس از وضعیت خط فقر

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بازارهای مالی(ایستانیوز)، مرکز پژوهش های مجلس با بررسی خط فقر ایران در سال ۱۳۹۵ اعلام کرد: با وجود اهمیت بالای محاسبه خط فقر و شناسایی ویژگی های فقیر و همچنین با وجود آنکه حمایت از فقرا و اجرای سیاست های حمایتی و برخورداری افراد از عدالت اقتصادی همواره از شعارهای سیاستگذاران اقتصادی در ایران بوده، اما هیچ نهاد رسمی در کشور، سری زمانی خط فقر را به طور عمومی منتشر نکرده و محاسبات صورت گرفته حول این متغیر معمولا به صورت دورن دستگاهی یا در مطالعات آکادمیک و مقالات و پایان نامه های دانشگاهی انجام شده است.

 

نقطه ضعف این نوع محاسبات این است که در طول زمان پیگیری نمی شود و با توجه به پایه متفاوت محاسبات در هر یک از مطالعات، نتایج آنها قابل مقایسه با یکدیگر نیست و سری زمانی پویا و قابل اعتمادی به دست نمی دهد.

 

روش مورد استفاده در این مطالعه روش هزینه حداقل نیازهای اساسی تکرای است. در این روش یک سبد خوراکی به عنوان مرجع انتخاب می شود که در این مطالعه سبد خوراکی تامین کننده ۲۱۰۰ کیلوکالری انتخاب شده است. سپس هزینه دستیابی به این سبد برای فقرا بر اساس داده های موجود، استخراج می شود.

 

یکی از چالش های اساسی مرتبط با محاسبه خط فقر در یک کشور، لحاظ تفاوت ها در مناطق جغرافیایی مختلف در کشور است. به خصوص در کشورهایی که دارای تنوع اقلیمی هستند، محاسبه یک خط فقر کشوری، نمی تواند معیار دقیقی به دست دهد. برای این منظور به طور معمول خط فقر شهری و روستایی به طور جداگانه محاسبه می شود، اما از آنجایی که استاندارد و هزینه های زندگی در شهرهای مختلف در کشورهایی که دارای تنوع اقلیمی هستند، تفاوت زیادی دارد، حتی محاسبه دو خط فقر جداگانه شهری و کشوری نیز برآورد مناسبی نخواهد بود.

 

در این پژوهش به جای برآورد خط فقر کشوری (شهری و روستایی) ۹ خط فقر (چهار خط فقر شهری و ۵ خط فقر روستایی) محاسبه شده است. به این منظور از روش هزینه نیازهای اساسی تکراری استفاده شده، با این تفاوت که نوآوری هایی که مرتبط با ویژگی های جغرافیایی ایران است، به کار بسته شده است.

 

نتایج حاصل از محاسبه خط فقر در مناطق شهری در سال ۱۳۹۵ نشان می دهد که خوشه شامل شهرستان تهران با خط فقر سرانه معدل ماهیانه حدود ۷۷۰ هزار تومان، دارای نرخ فقر حدود ۱۲ درصد است. منظور از خط فقر سرانه آن است که این مقدار به ازای هر نفر است و منظور از معادل نیز اصطلاحی است که در مطالعات فقر استفاده می شود و در آن هر یک نفر، ضریب یک نخواهد داشت. به طوری که بر اساس استاندارد مورد استفاده در این مطالعه، نفر اول بزرگسال ضریب یک، نفر دوم بزرگسال برابر ۷/۰ و بچه ها هر کدام ضریب ۵/۰ خواهند داشت. برای مثال در این روش بر اساس خط فقر سرانه معادل ماهیانه ۷۷۰ هزار تومان، خط فقر برای یک خانوار چهار نفره ۲۰۷۹ هزار تومان خواهد بود که از ضرب عدد ۷۷۰ هزار تومان در ۲.۷ به دست آمده است.

 

خوشه ای دیگر که شامل اغلب شهرهای پُر جمعیت کشور است، خط فقر سرانه معادل ماهیانه حدود ۵۰۰ هزار تومان و نرخ فقر حدود ۱۴.۵ درصد را داراست.

 

دو خوشه دیگر (شامل مناطق شهری سایر استان ها که بر اساس بردار قیمت به دو گروه تقسیم شدند) با خط فقر سرانه معادل ماهیانه حدود ۳۶۰ و ۴۱۰۰ هزار تومان، دارای نرخ فقر حدود ۱۵.۴ درصد هستند. نرخ کل در مناطق شهری نیز ۱۴.۹ درصد برآورد شده است.

 

نتایج تعیین خط فقر در مناطق روستایی در سال ۱۳۹۵ نشان می دهد که خوشه شامل استان های سیستان و بلوچستان، ایلام و کهگیلویه و بویراحمد با خط فقر سرانه معادل ماهیانه حدود ۲۰۰ هزار تومان (کمترین مقدار خط فقر در خوشه های روستایی)، نرخ فقری حدود ۱۳.۵ درصد دارند. خوشه شامل مناطق روستایی استان های تهران و البرز نیز با خط فقر سرانه معادل ماهیانه کدود ۴۳۰ هزار تومان و نرخ فقر ۱۴.۵ درصد بیشترین فقرا را در خود جای داده است. سه خوشه دیگر نیز دارای خط فقر بین دو خوشه مذکور هستند. نرخ فقر کل در مناطق روستایی نیز ۱۱.۶ درصد برآورد شده است.