کشاورزی ایران باعث توسعه اقتصادی روستایی می شود؟

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بازارهای مالی(ایستانیوز)، کشاورزی ایران بیشتر از اینکه به صرفه و اقتصادی باشد، معیشتی و سنتی است. به همین دلیل هم رشد و توسعه آن کاری سخت و زمان بر است. موسسه پژوهش های برنامه ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی به بررسی «آثار توسعه صنایع مرتبط با بخش کشاورزی در توسعه کسب و کار جامعه روستایی» پرداخته است.

 

براساس نتایج حاصل از سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1395، جمعیت روستانشین کشور حدود 20.7 میلیون نفر (25.9 درصد از جمعیت کل کشور) معادل 6038095 خانوار است. در این سال، بعد خانوار روستایی برابر 3.4 نفر است. از مجموع جمعیت روستایی، حدود 5.9 میلیون نفر شاغل هستند.

 

 

 

براساس اطلاعات مرکز آمار ایران، نسبت اشتغال جمعیت 10 ساله و بیشتر روستایی برابر 36.3 درصد است. این شاخص برای مناطق شهری برابر 33.4 و برای کل کشور معادل 34.2 درصد است. همچنین نرخ بیکاری در جمعیت 10 ساله و بیشتر روستایی برابر 9.3 درصد است. این رقم برای جمعیت شهری برابر 13.3 و برای کل کشور معادل 12.3 درصد محاسبه شده است. سهم اشتغال کشاورزی در نقاط روستایی معادل 49 درصد و سهم اشتغال صنعت و خدمات به ترتیب برابر 25.9 و 25.1 درصد اعلام شده است. این شاخص ها برای مناطق شهری به ترتیب معادل 5.2، 34.5 و 60.4 درصد و برای کل کشور برابر 17.3، 32.1 و 50.6 درصد است. براساس محاسبات مورد اشاره، نرخ اشتغال ناقص در نقاط روستایی (14.9 درصد) بالاتر از این شاخص در نقاط شهری (8.1 درصد) است.

 

 

 

 

علاوه بر آمار و ارقام مربوط به اشتغال و بیکاری کشاورزی، مرکز پژوهش های مجلس هم در گزارشی نوشته است سهم بخش کشاورزی به طور متوسط در بازه زمانی سال های 1303 تا 1366 معادل 52 درصد از کل اشتغال روستایی بوده است. بخش های خدمات و صنعت در همین بازه زمانی به ترتیب حدود 21 و 25 درصد از اشتغال روستایی را شامل شده است.

بنابراین با توجه به بالابودن سهم بخش کشاورزی در اشتغال روستایی، این بخش مهمترین منبع درآمد روستاییان در کشور است. بنابراین شاخص های اقتصادی مرتبط با این بخش مستقیما مرتبط به شرایط اقتصادی روستاییان است.

 

*اقتصاد روستایی چطور بهتر می شود؟

گزارش موسسه پژوهش های برنامه ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی می نویسد: رابطه مبادله بخش کشاورزی با بخش خدمات در برنامه سوم توسعه روندی کاهنده بوده و نسبت قیمت دریافتی تولیدکنندگان بخش کشاورزی به نسبت ارائه کنندگان خدمات، پیوسته در حال کاهش بوده است.  

رابطه مبادله بخش کشاورزی با بخش خدمات متاثر از سیاست های بخش کشاورزی (کنترل و سرکوب قیمت ها) و سیاست های کلان کشاورزی (سیاست های ارزی و تجاری) در طی برنامه سوم توسعه و زیان تولیدکنندگان بخش کشاورزی تغییر یافته است. چنین تغییری در واقع به معنای کاهش انگیزه قیمتی و سودآوری سرمایه گذاری در بخش کشاورزی است. در سال 1367 به دنبال بروز خشکسالی در داخل کشور از یکسو و بحران جهانی و افزایش قیمت موادغذایی در سطح جهان از سوی دیگر، رابطه مبادله این دو بخش به نفع بخش کشاورزی تغییر یافت.

رابطه مبادله مثبت به نفع بخش کشاورزی در سال های اخیر هم به دلیل فشارهای وارده از ناحیه گران شدن واردات موادغذایی به دلیل افزایش قیمت های جهانی و فشار تحریم ها به نفع بخش کشاورزی است. اما رابطه مبادله بخش کشاورزی و بخش صنعت به جز در سال های انتهای برنامه چهارم و سال 93 در بقیه سال های برنامه های توسعه سوم و پنجم توسعه همواره به نفع بخش صنعت بوده است. در واقع اثر سیاست های بخشی و کلان کشاورزی قیمت دریافتی بالاتر فعالیت های صنعتی به نسبت تولید در بخش کشاورزی منجر شده است و تولیدکنندگان بخش کشاورزی قیمت کمتری از تولیدکنندگان صنعتی دریافت کرده اند.

 

*متعهد به رشد

بررسی های صورت گرفته در رابطه با تولید ناخالص داخلی نشان می دهد که بخش کشاورزی ایران طی نیم قرن اخیر به طور متوسط 12.8 درصد از تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص داده است. سهم کشاورزی از تولید ناخالص داخلی در سال 1340 حدود 18.5 درصد بوده که این سهم با کاهش مستمر تا مقطع انقلاب به 7.3 درصد در سال 56 رسیده است.

بعد از انقلاب به جهت شرایط خاص آن دوران و بهم ریختگی اقتصادی ناشی از اعتصابات در زمان انقلاب و متعاقبا آثار ناشی از تغییر ساختار سیاسی کشور که با فاصله اندکی با وقوع جنگ تحمیلی برعلیه کشورمان تدام یافت و موجبات کاهش تولید ناخالص داخلی ایران را فراهم آورد سهم بخش کشاورزی از تولید ناخالص داخلی مجددا به طور مستمر افزایش یافت و به 15.6 درصد در سال 67 رسید.

پس از خاتمه جنگ تحمیلی و تا سال 86 که آخرین آمار بانک مرکزی از تولید ناخالص داخلی و سهم بخش های مختلف اقتصادی منتشر شده نیز تغییر قابل توجهی در سهم بخش کشاورزی از تولید ناخالص داخلی به وجود نیامده، به گونه ای که در سال 86 سهم کشاورزی از تولید ناخالص داخلی 12.8 درصد رسیده که کمترین میزان در دوره زمانی 67-86 است و بیشترین میزان این سهم هم مربوط به سال 67 با 15.6 درصد است.

علاوه براین کشاورزی همیشه با وجود تحریم ها، گشایش های بین امللی و افزایش قیمت نفت در طول دهه 80 همواره کمترین نوسان سهم خود از تولید ناخالص داخلی را حفظ کرده است. تخصیص چنین سهمی از تولید ناخالص داخلی به کشاورزی در شرایطی است که میانگین نرخ ناخالص سرمایه گذاری در نیم قرن اخیر در بخش کشاورزی معادل3.09 درصد بوده است که یک هفتم بخش صنعت است و بخش خدمات با میانگین 46.68 درصد، حدود 15 برابر کشاورزی است.