شرکت های تأمین سرمایه به دو شکل شرکت های تأمین سرمایه با خدمات کامل Full Service Investment Bank و شرکتهای تأمین سرمایه بوتیک Boutique Investment Banks فعالیت می کنند. شرکت های تأمین سرمایه با خدمات کامل معمولاً طیف گسترده ای از خدمات مالی از تعهد پذیره نویسی و معاملات اوراق بهادار گرفته تا خدمات مدیریت دارایی، تأمین مالی و مشاوره مالی را ارائه می کنند و معمولاً دارای ساختار بزرگ و فعالیت های چندملیتی هستند.
همچنین این شرکتها نیاز به سرمایه و منابع مالی متناسب با حجم فعالیت ها و خدمات خود دارند. به این شرکتها اصطلاح Bulge Bracket Investment Bank نیز اطلاق می شود.
در مقابل، شرکتهای تأمین سرمایه بوتیک به ارائه خدمات در مقیاس کوچک تر می پردازند و انعطاف پذیری و چابکی بیشتری دارند. این شرکتها معمولاً در یک یا چند حوزه از خدمات شرکتهای تأمین سرمایه تمرکز می کنند ولی در خدمات تعهد پذیره‌نویسی (به‌ویژه تعهد پذیره‌نویسی از نوع تعهد کامل Firm Commitment)، بازارگردانی و سایر خدماتی که نیاز به منابع مالی گسترده دارد و تعهدات مالی برای شرکت ایجاد می کند وارد نمی شوند. خدماتی که این شرکت ها ارائه می دهند شامل خدمات مشاوره در حوزه ادغام و تملک، خدمات مشاوره مالی و استراتژیک، مشاوره تأمین مالی، مدیریت دارایی، خدمات تجدید ساختار شرکتها، انجام تحقیقات بازار، مشاوره در حوزه مدیریت ریسک و ... است.
شرکت های کوچک و متوسط برای حل مسائل مالی خود از مشاوره و خدمات این شرکتها استفاده می کنند. این شرکت ها به دلیل تخصص بالای کارکنان و تیم های حرفهای که در اختیار دارند می توانند شرکتها را به سمت خود جذب نمایند. یکی از مزایای این شرکتها برای مشتریان، استقلال آنها و نگرانی کمتر مشتری در مورد تضاد منافع Conflict of Interest موجود در خدمات آنها است. این موضوع ازآن جهت است که شرکت های تأمین سرمایه بزرگ به دلیل ارائه خدمات چندگانه و در بعضی موارد داشتن منافع متعدد و متضاد در یک قرارداد مشخص، ممکن است نتوانند تضمین کافی در مورد اینکه منافع مشتری در اولویت باشد را ارائه دهند.
مشتریان هدف شرکتهای تأمین سرمایه بوتیک آن دسته از شرکت ها و کسب‌وکارهایی هستند که کمتر موردتوجه شرکتهای تأمین سرمایه با خدمات کامل قرار می گیرند. بنابراین با فراهم کردن زمینه ارائه خدمات به شرکت های کوچک و متوسط، خلأ موجود در بخشی از بازار که شرکت های تأمین سرمایه با خدمات کامل آن را پوشش نمی دهند را پر می کنند.
تعدادی از شرکتهای تأمین سرمایه بوتیک معروف عبارت‌اند از:Lazard، PJT Partners، Moelis & Company، Rothchild & Co، Houlihan Lokey، Perella Weinberg Partners (PWP)، Evercore، Blackstone، Greenhill، Cowen، WR Hambrecht + Co, millerbuckfire.
در حال حاضر 9 شرکت تأمین سرمایه در قالب شرکت های با خدمات کامل برای فعالیت در بازار سرمایه مجوز گرفته‌اند و به ارائه طیف گسترده ای از خدمات مجاز می پردازند. هرکدام از این شرکت های تأمین سرمایه موجود به پشتوانه سرمایه و منابع مالی قابل توجهی که دارند و همچنین حمایت همه جانبه سهامداران بانکی و غیربانکی خود، قلمرو مشخصی را در بازار برای خود ایجاد کرده اند. یکی از چالش های عمده این شرکتها، اندازه بزرگ آنها و بروکراسی بالایی است که از سهامداران بانکی خود به ارث برده اند. به علاوه این شرکتها هیچ کدام به‌صورت تخصصی در یک حوزه مشخص تمرکز نکرده اند (غیر از شرکت تأمین سرمایه مسکن آباد که به‌صورت تخصصی در حوزه مسکن فعالیت می کند و البته بازهم از نوع خدمات کامل است). این شرکتها بر اساس درخواست های سهامداران خود و نیز شرایط بازار، خدمات مختلف را ارائه نموده اند و استراتژی مشخصی برای هدف گذاری جایگاه تخصصی در بازار و حرفه ای شدن در یک حوزه مشخص در آنها دیده نمی شود.
در کشورهای پیشرفته نیز تسلط شرکتهای تأمین سرمایه بزرگ بر بازارهای مالی کاملاً مشهود است و چند شرکت تأمین سرمایه بزرگ و چندملیتی بخش قابل توجهی از بازار را در اختیار دارند. با این حال ظهور و توسعه شرکت های تأمین سرمایه کوچکتر و محدودتر در قالب Boutique Investment Banks، به‌ویژه بعد از بحران مالی سال 2007 قابل‌تأمل است.
با در نظر گرفتن ملاحظات فوق و به دلایلی که در ادامه مطرح می شود ایجاد شرکت های تأمین سرمایه بوتیک می تواند برای توسعه بازار سرمایه و ارتقای سطح نهادهای مالی و خدمات آنها در بازار سرمایه راهگشا باشد:
o کمک به ایجاد انگیزه و تحرک بیشتر در صنعت تأمین سرمایه با ایجاد شرکتهای کوچک، چابک، خلاق و با انگیزه: دامنه خدمات شرکتهای تأمین سرمایه موجود در طول حدود یک دهه گذشته در حد انتظار متنوع و فراگیر نشده و عمده خدمات و درآمد آنها هم از محل تعهد پذیره نویسی و بازارگردانی حاصل شده که البته اکثر این خدمات با وجود اینکه درآمد بالایی را برای این شرکت های ایجاد کرده، جزء خدمات حرفه ای و پیچیده تأمین سرمایه نبوده است. بنابراین ورود نهادهای مالی جدید می تواند با ایجاد رقابت به توسعه بیشتر این صنعت و ایجاد محصولات و خدمات نوآورانه جدید کمک کند؛
o ایجاد امکان برای توسعه و بزرگ تر شدن تعدادی از شرکت های مشاور سرمایه گذاری و تبدیل شدن آنها به شرکت های تأمین سرمایه بوتیک Advisory-focused investment bank؛
o افزایش تنوع نهادهای مالی: ایجاد طبقه جدیدی از نهادهای مالی با شرح خدمات متفاوت، می توانند تحول جدیدی را در بازار سرمایه ایجاد کند؛
o ایجاد شرکت های مستقل از سهامداران عمده (به‌ویژه سهامداران بانکی و هلدینگ های بزرگ)؛
o ایجاد شرکت های چابک و پویا با فرآیندهای اداری و بروکراسی کمتر؛
o ایجاد شرکت های تأمین سرمایه تخصص محور در کنار شرکت های بزرگ و سرمایه محور؛
o شکل گیری شرکت های تأمین سرمایه در صنایع خاص، مانند انرژی، رسانه، دارو، الکترونیک، خرده‌فروشی، سلامت، بهداشت، اینترنت و IT ، گردشگری، حمل‌ونقل، معدن و فلزات، زیرساختها، تلکام و...؛
o ایجاد شرکت های دارای محدوده جغرافیایی خاص، مثلاً شرکت های استانی و منطقه ای؛
o ایجاد شرکت های تأمین سرمایه تخصصی در حوزه هایی همچون M&A، مشاوره تأمین مالی، تأمین مالی جسورانه، تجدید ساختار، امور مالی شرکتی و ...؛
o کاستن از نگرانی های موجود در مورد تضاد منافع خدمات شرکت های تأمین سرمایه با خدمات کامل فعلی؛
o مسئولیت پذیری بیشتر شرکتهای تأمین سرمایه بوتیک نسبت به شرکتهای تأمین سرمایه بزرگ، به ویژه برای شرکتها و مشتریان کوچک و متوسط؛
o امکان ایجاد نیروهای خبره کارشناسی در شرکتهای تأمین سرمایه بوتیک: به دلیل اینکه در این شرکت ها کارشناسان باید در بخش عمدهای از فرآیندها و معاملات درگیر باشند، نیروهای کارشناسی چندبعدی در این ساختارها تربیت می شوند؛
o دریافت کارمزدهای کمتر برای ارائه خدمات به دلیل ساختار کوچکتر و هزینه های کمتر آنها؛
باوجود تمام ضرورت هایی که برشمرده شد، فعالیت کردن در بازارهای مالی ایران توسط شرکتهای تأمین سرمایه مستقل Independent investment bank و شرکت های تأمین سرمایه کوچک Small Size Investment Banks که وابسته به سهامداران بانکی و هلدینگ های بزرگ کشور نباشند، چالش های بزرگی را به همراه خواهد داشت و درآمد زایی در این نوع شرکت ها به اندازه شرکت های تأمین سرمایه با خدمات کامل نخواهد بود. به همین دلیل شرکت های تأمین سرمایه بوتیک برای فعالیت در بازار سرمایه کشور باید با تمرکز بر نیروهای دانشی و تخصصی نام‌آشنا و حرفه ای و هدف‌گذاری معاملات و پروژه های خرد و همچنین استفاده هرچه بیشتر از تکنولوژی برای کاهش هزینه ها، درآمدزایی و سودآوری خود را تضمین کنند.
همچنین این شرکتها باید با استفاده از امکانات شبکه های اجتماعی و سایر روش های نوین ارتباطی، ضعف خود را در مقایسه با شرکت های بزرگ این حوزه پوشش دهند. بنابراین مدل کسب و کار این شرکت ها باید بر اساس روش های خلاقانه طراحی شود و درصورتی که این شرکتها همچنان بخواهند با شرکت های موجود رقابت کنند و مدل کسب و کار آنها را کپی برداری کنند، توفیق چندانی نخواهند داشت.
با لحاظ کردن مباحث مطرح‌شده پیشنهاد می شود نهادهای ناظر ضمن تدوین مقررات لازم برای فعالیت این گروه از شرکتهای تأمین سرمایه، مجوز آن را الزاماً به‌شرط معرفی اعضای هیأت مدیره تمام وقت و موظف با سطح بالای تخصص و تجربه و همچنین طراحی تیم اجرایی و کارشناسی مجرب در یک یا چند حوزه مشخص و تأمین حداقل سرمایه 10 میلیارد تومان اعطا کنند.
