ایستانیوز:با نزدیک شدن به روزهای واپسین سال ۹۵، به‌تدریج بازارگردانی صندوق‌های سرمایه‌گذاری در بورس آغاز می‌شود.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بازارهای مالی (ایستانیوز)،هرچند عملکرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری در سال جاری فراز و نشیب‌های بسیار داشت و حتی در برخی موارد با تبصره‌ها و اصلاحات قانونی روبه‌رو شد اما اینک ترازوی زیان و سود آنها در معرض قضاوت سهامداران قرار خواهد گرفت.
بررسی‌ها نشان می‌دهند که عملکرد صندوق‌های با درآمد ثابت در مقایسه با دیگر صندوق‌های سرمایه‌گذاری فعال در بازار سهام موفق‌تر بوده است.
از سوی دیگر به اعتقاد بسیاری از کارشناسان بازار سرمایه، سبدهای پرتفوی صندوق‌های سهام، ناتوان‌تر از آن بوده که بتواند سودهای جذابی را برای سهامداران این صندوق‌ها رقم بزند اما با این حال بازار بدهی و اوراق تکیه‌گاه اصلی درآمدی صندوق‌های سرمایه‌گذاری بوده‌اند چراکه حاشیه سود صندوق‌ها در بازار سهام کاهش یافت و لیدرهای بازار فاقد توان کافی برای رونق بازار بوده‌اند.
با این حال انتظار می‌رود با تغییرات مهمی که بازار پول در سال آینده تجربه می‌کند، استقبال سهامداران از صندوق‌های سرمایه‌گذاری بیشتر شده و از سوی صندوق‌ها نیز نقشی به مراتب قوی‌تر از گذشته در بورس و فرابورس داشته باشند.
با این حال معضل صندوق‌های سرمایه‌گذاری، هنوز قوانین دست‌وپاگیر و ریسک‌های تحمیلی بر بازار سهام است که امید می‌رود با آغاز سال جدید، شاهد کمرنگ‌تر شدن این مشکلات باشیم.
صندوق‌های سرمایه‌گذاری در فضای پسابرجام
با شروع دوره پسا برجام، انتظارها از بهبود عملکرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری افزایش یافت چراکه بازارهای مالی در سال جاری با ریسک کمتر از گذشته، فعالیت‌های خود را از سر گرفتند و این موضوع تنور استقبال سرمایه‌گذاران از بازار سرمایه را داغ‌تر کرد. بازار سهام، شرکت‌های بورسی، بنگاه‌های صادرات‌محور، نظام بانکی و حتی روابط بین‌الملل در دوره پسابرجام شروعی نو داشتند که هر یک از بازیگران بازار سرمایه به تناسب نقشی که در اقتصاد کشور دارند، از فرصت‌های به وجود آمده استفاده کردند.
هر چند ضعف‌های زیرساختی اقتصاد ایران آنچنان شدید بود که اجازه نمی‌داد ظرفیت‌های مغفول مانده ایران با شتاب بیشتری شکوفا شود اما به نظر می‌رسد دولت یازدهم تلاش خود را در این راستا انجام داد.
بر همین اساس، از جمله بازیگران اصلی بازارهای مالی صندوق‌های سرمایه‌گذاری بوده که با ایجاد بازدهی مناسب، می‌توانند زمینه‌ساز جذب میلیاردها تومان سرمایه‌های سرگردان جامعه باشند.
سازمان بورس و اوراق بهادار نیز به نیکی از این پتانسیل صندوق‌ها آگاه بود و در تبصره‌های متعددی برخی قوانین مربوط به این صندوق‌ها را اصلاح کرد.
به‌طوری‌که قبل از ابلاغ اصلاح نصاب سرمایه‌گذاری در صندوق‌های با درآمد ثابت، همه صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت می‌توانستند تا 10درصد از دارایی‌های خود را به خرید سهام اختصاص دهند اما پس از ابلاغ این مصوبه، صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت می‌توانند به 15درصد دارایی‌های خود در بازار سهام را افزایش دهند.
با این حال بررسی سیاست‌های سازمان بورس و اوراق بهادار در خصوص صندوق‌های سرمایه‌گذاری، رویکردی اصلاحی و در راستای توانمندسازی مدیریتی آنها بوده است. اگرچه آزادسازی بیشتر منابع صندوق‌های سرمایه‌گذاری بیشتر به دلیل تزریق نقدینگی و مقابله با کاهش گردش پولی بازار سهام بوده اما مدیران سرمایه‌گذاری صندوق‌های با درآمد ثابت با این ابلاغیه، با کمک بهبود مدیریت دارایی‌ها و سرمایه در گردش خود و از طرفی برنامه راهبردی مدیریت ریسک از امکان فعالیت بیشتری در بازار سرمایه برخوردار باشند.
نهادهای مالی برای توسعه سرمایه‌گذاری
صندوق‌های سرمایه‌گذاری نهادهای مالی شناخته می‌شوند که فعالیت اصلی آنها سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار بوده و مالکان آن به نسبت سرمایه‌گذاری خود، در سود و زیان صندوق شریک هستند. این صندوق‌ها در دوره‌های اخیر نقش خود را در بازارهای مالی پررنگ‌تر کرده‌اند. این صندوق‌ها وجوه مردم را جمع‌آوری کرده و در سبدهای سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار متفاوت سرمایه‌گذاری می‌کنند. به این ترتیب این صندوق‌ها با گرد آوردن سرمایه‌گذاران کوچک از مزایای سرمایه‌گذاری در مقیاس بزرگ بهره می‌گیرند. صندوق‌های سرمایه‌گذاری شریان اصلی سرمایه‌گذاری در کشور هستند که اگر زمینه فعالیت آنها در فعالیت‌های مولد و تولیدی فراهم شود، می‌توانند محرک جدیی برای توسعه اقتصادی کشور باشند.
صندوق‌های سرمایه‌گذاری که از سال 1386 در ایران رواج یافتند؛ نوعی نهاد سرمایه‌گذاری محسوب می‌شوند که با فروش سهام، وجوهی را به دست آورده و بر اساس هدف صندوق در ترکیبی از اوراق بهادار شامل سهام، اوراق مشارکت، ابزارهای کوتاه‌مدت بازار پول و سایر دارایی‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند. با توجه به حضور مدیران و تحلیلگران حرفه‌یی در این صندوق‌ها این شکل از سرمایه‌گذاری برای معامله‌گران ریسک‌گریز یا بی‌تجربه جذابیت ویژه‌یی دارند.
عملکرد صندوق‌ها در سال جاری
مطابق با آخرین آمار ارائه شده از سوی سازمان بورس و اوراق بهادار، خالص ارزش دارایی صندوق‌ها رقمی حدود 129هزار و 242میلیارد تومان است که از این مقدار سهم صندوق‌های با درآمد ثابت، 127 هزار و 278میلیارد تومان، صندوق‌های در سهام، 887میلیارد تومان و صندوق‌های مختلط هزار و 76 میلیارد تومان برآورد شده است. این در حالی است که بررسی عملکرد صندق‌ها در بازار سرمایه، حکایت از کارنامه موفق صندوق‌های با درآمد ثابت دارد به‌طوری که میانگین بازدهی سال این صندوق‌ها، 19.99درصد و میانگین بازدهی 6ماهه آنها، 9.19 درصد اعلام شده است. صندوق‌های مختلط نیز با میانگین بازدهی سال 9.68درصدی و میانگین بازدهی 6ماهه 1.25درصدی، در جایگاه دوم از نظر بیشترین میانگین بازدهی قرار گرفته‌اند.
از سویی دیگر صندوق‌های در سهام نیز کمترین بازدهی را در میان انواع صندوق‌های بازار سرمایه به ثبت رسانده‌اند به گونه‌یی که میانگین بازدهی سال این صندوق‌ها 0.89درصد و میانگین بازدهی 6ماهه آنها نیز منفی 3.21درصد گزارش شده است.
صندوق سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت
پرتفوی صندوق‌های سرمایه‌گذاری از دارایی‌های مالی با درآمد ثابت تشکیل می‌شود. این صندوق‌ها با فروش واحدهای سرمایه‌گذاری این وجوه را در اوراق مشارکت (دولتی، نهادهای عمومی غیر‌دولتی و شرکت‌های سهامی عام) سرمایه‌گذاری می‌کنند. همچنین این شرکت‌ها قادرند با سرمایه‌گذاری در انواع متفاوتی از اوراق مشارکت بازدهی بیش از بازده اوراق مشارکت دولتی برای سرمایه‌گذاران خود ایجاد کنند.
طبق قوانین بازار سرمایه در ایران، صندوق سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت باید حداقل ٧٠درصد از دارایی‌های خود را در اوراق مشارکت، سپرده بانکی، گواهی سپرده بانکی و اوراق بهادار با درآمد ثابت سرمایه‌گذاری کنند.
کارنامه صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت در مقایسه با دیگر صندوق‌های فعال در بازار سرمایه درخشان‌تر است.
کارشناسان بازار سرمایه موفقیت صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت را در چند عامل خلاصه می‌کنند. نخست آنکه با افزایش ریسک‌های غیر سیستماتیکی بازار سهام، سهامداران برای جبران ضررهای ناشی از کاهش دارایی‌های خود تلاش کردند تا سرمایه‌های خود را از بازار سهام به بازارهای اوراق که کم ریسک‌تر از دیگر بازارهاست منتقل کنند. رشد معاملات فرابورس در هفته‌های اخیر به‌طوری که در روزهایی، ارزش معاملات این بازار از معاملات بازار سهام بیشتر بود، گواهی بر این مدعاست. از این رو با شدت یافتن معاملات در فرابورس و بازار بدهی، درآمدهای و بازدهی فعالان این بازار با روند صعودی، افزایش یافت و موجب شد تا نرخ میانگین بازدهی این صندوق‌ها را افزایش دهد.
از سوی دیگر مقاومت نظام بانکی در قبال کاهش سود سپرده‌ها، موجب شد تا بخشی از درآمدهای این صندوق‌ها از سپرده‌های بانکی تامین شود چراکه سود تضمیمنی این صندوق‌ها به سرمایه‌گذاران رقمی حدود 19.5درصد اعلام شده و از سوی دیگر نرخ سود سپرده‌های بانکی نیز در بازار پول، نرخی بیش از 23درصد دارد به‌طوری که در برخی بانک‌ها، سود سپرده حدود 30درصد نیز گزارش شده است. بنابراین درآمدهای این صندوق‌ها از سپرده‌گذاری در بانک، نه تنها نرخ سود پرداختی به سرمایه‌گذاران را جذاب کرده بلکه درآمدهای این صندوق‌ها را نیز تا حدود 5درصد افزایش داده است. درآمد کم ریسک و بی‌دردسر سپرده‌گذاری در بانک، موجب نارضایتی بسیاری از فعالان بازار سهام شد. حسین عبده‌تبریزی، رییس سابق سازمان بورس و اوراق بهادار در این خصوص می‌گوید: «بخشی از نارضایتی امسال سهامداران از بازار به دلیل این است که آنها خود را با سپرده‌گذاران مقایسه کرده و فکر می‌کنند ریسک بالاتری قبول کرده‌اند؛ اما بازده مورد‌نظر را نگرفته‌اند؛ هرچند در بازار سرمایه هم بسیاری از افراد از طریق اوراق با درآمد ثابت سود قابل ملاحظه‌یی کسب کرده‌اند. البته سهامدارانی که ترکیبی از سهام و اوراق بهادار ثابت را در بورس داشتند، نسبت به آنهایی که تنها روی سهام حرکت کرده‌اند، وضعیت مناسب‌تری را تجربه می‌کنند.»
از این رو عوامل یاد شده سبب شد تا افزایش تقاضا برای صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت افزایش یابد. با این حال صندوق‌های نیکوکاری پرسپولیس، توسعه سرمایه نیکی، امین آشنای ایرانیان و اعتماد آفرین، صندوق‌های با درآمد ثابتی بودند که توانستند بیشترین بازدهی سال جاری را از آن خود کنند. از سویی دیگر نیکوکاری ندای امید، سرمایه‌گذاری مشترک گنجینه الماس، ارزش آفرین گلرنگ و اعتماد ملل، صندوق‌های دیگر این گروه بودند که کمترین بازدهی سال جاری را از آن خود کردند.
صندوق سرمایه‌گذاری در سهام
صندوق‌های سرمایه‌گذاری در سهام بر حسب اندازه به دو گروه کوچک مقیاس و بزرگ مقیاس تقسیم می‌شوند.
در صندوق‌های کوچک مقیاس تعداد واحدهای سرمایه‌گذاری قابل انتشار حداقل 5هزار واحد و حداکثر 50هزار واحد و در نوع بزرگ مقیاس این ارقام بین 50هزار و 500هزار واحد قرار دارند.
واحدهای سرمایه‌گذاری این صندوق‌ها به دو نوع واحد سرمایه‌گذاری ممتاز (غیرقابل ابطال، قابل انتقال به غیر و دارای حق حضور و رای در مجمع) و واحد سرمایه‌گذاری عادی (قابل ابطال، غیرقابل انتقال و بدون حق حضور و رای در مجمع) تقسیم می‌شوند.
در بازار سرمایه ایران حداقل ٧٠درصد از دارایی‌های صندوق باید در سهام پذیرفته شده در بورس یا بازار اول فرابورس سرمایه‌گذاری شوند.
با این حال عملکرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری در سهام، به‌شدت با بازدهی بازارهای بورس و فرابورس همراستاست به‌طوری که نرخ میانگین بازدهی سال صندوق‌های سهام در سال جاری رقمی حدود 89. درصد داشته و در این بین نرخ بازدهی شاخص کل بازار سهام نیز با آمارهای منطبق با سازمان بورس و اوراق بهادار، رقمی کمتر از یک درصد را به ثبت رسانده است.
فراز نشیب‌های بازار سهام، موجب شد تا نرخ بازدهی این صندوق‌ها نیز سرنوشتی مشابه شاخص بازدهی بازار داشته باشد.
هر چند صندوق‌های سرمایه‌گذاری در این مدت کوشیدند تا با تقویت پرتفوی خود از سقوط ارزش دارایی‌های خود در کنار افت شاخص کل بازار جلوگیری کنند اما مشکل بازار سهام تنها به افت شاخص بازار محدود نمی‌شد بلکه تقویت ریسک‌های غیرسیستماتیک بازار نیز بر این موضوع شدت ببخشید و در برخی موارد این صندوق‌ها را با مشکلات زیادی روبه‌رو کرد.
به طور مثال توقف طولانی مدت نمادهای بانکی در بازار سهام، نه‌تنها نقدینگی این صندوق‌ها را در رقم‌های قابل توجهی منجمد کرد بلکه در هنگام بازگشایی تعدادی از نمادهای بانکی، ارزش دارایی‌های آنها با کاهش شدیدی روبه‌رو شد.
در هر حال کارنامه صندوق‌های سهام با عملکرد بازار سهام به‌گونه‌یی پیوند خورده که با کوچک‌ترین نوسان مثبت یا منفی در این بازار، آثار آن در صندوق‌های سهام به خوبی مشخص می‌شود.
صندوق سرمایه‌گذاری مختلط
به گزارش تعادل، این صندوق‌ها ترکیبی از اوراق با درآمد ثابت و سهام شرکت‌های بورسی و فرابورسی را در پرتفوی خود دارند.
طبق قوانین باید حداقل ٤٠درصد و حداکثر ٦٠درصد از دارایی‌های صندوق در سهام پذیرفته‌شده در بورس یا بازار اول فرابورس سرمایه‌گذاری شوند.
بررسی عملکرد صندوق‌های مختلط همچنین نشان می‌دهد که این صندوق‌ها در مقایسه با صندوق‌های با درآمد ثابت کارنامه ضعیف‌تری دارند.
بر اساس ارزیابی‌های انجام گرفته صندوق مشترک آرمان‌شهر، صندوق سرمایه‌گذاری خاورمیانه، نیکوکاری یکم نیکوکاری آگاه، نیکوکاری بانک گردشگری و تجربه ایرانیان، موفق‌ترین صندوق‌هایی بودند که توانستند به ترتیب بیشترین بازدهی سال را به نام خود ثبت کنند.
از سویی دیگر صندوق سرمایه‌گذاری پاداش سهامداری توسعه یکم، پارس، نیکی گستران، صندوق سرمایه‌گذاری آرمان‌اندیش صندوق‌های بودند که کمترین بازدهی در سال جاری را به نام خود ثبت کرده‌اند.
