۳ نکته درباره عملکرد بهتر بورس انرژی

در شرایط کنونی عرضه نفت ایران در یک سال اخیر، به کمترین میزان ممکن رسیده است. این فروش حداقلی نفت به دلیل محدودیت در جا به جایی و مبادلات پولی است و این مشکلات بر کسی هم پوشیده نیست. اما از سوی دیگر میزان مصرف نفت در ایران و تبدیل آن به فرآورده های هیدرو کربنی رشد کرده است. زمانی میزان پردازش و تبدیل نفت خام به فرآورده های هیدروکربنی در ایران  کمتر از 1.5 میلیون بشکه بود اما با راه اندازی پالایشگاه ستاره خلیج فارس و دیگر طرح های توسعه ای و تکمیلی در حوزه پالایشگاهی، میزان نفت خامی که به طور مستقیم در ایران پالایش می شود، به 1.8 میلیون بشکه رسیده است و روزانه معادل 400 هزار بشکه میعانات گازی در پالایشگاه خلیج فارس تبدیل می کنیم. اکنون مازاد تولید بنزین در ایران بیش از 20 تا 25 میلیون لیتر در روز  است که این میزان، از طریق بورس انرژی یا پروتکل هایی که با کشورهای همسایه داریم، مورد مبادله قرار می گیرد.

 

اما چند نکته قابل تامل درباره سازوکار بورس انرژی وجود دارد. نکته اول، تقویت تعداد کارگزاری ها در بورس انرژی برای تبادل نفت و فرآورده های هیدروکربنی  و افزایش تعداد آن هاست چراکه خریداران باید از طریق کارگزاری ها وارد بورس انرژی شوند.

 

نکته دوم، ایجاد خطوط اعتباری در کارگزاری های بورس انرژی ایران است. در همه جای دنیا، بورس های نفت و انرژی مثل بورس دبی، شانگهای، توکیو و ... کارگزاری ها را ارزیابی کرده اند و این کارگزاری ها به خطوط اعتباری تجهیز شده اند. اما در بورس انرژی ما، کارگزاری ها خط اعتباری ندارند و نقدی کار می کنند. این در حالی است که می توان با برقراری خطوط اعتباری، فرایند معامله را طی کرده و پس از آن پول را پرداخت که به تسهیل مبادلات می انجامد.

 

نکته سوم، فقدان معاملات سلف و کاغذای است. بورس جایی نیست که لزوما تمام معاملات در آن به طور فیزیکی انجام شود بلکه فعال اقتصادی می تواند به بورس رفته، یک محموله نفتی را با اوراق سلف بخرد بدون اینکه آن را جا به جا کند و زمانی که قیمت بهبود یافت، اوراق را بفروشد. این روند رایج در همه بورس های جهان است و بورس انرژی برای بهبود عملکرد خود باید آن را دنبال کند.

 

باید برای تقویت بورس انرژی این سه نکته را عملی کرد. تقویت و رشد کارگزاری ها، برقراری خطوط اعتباری و راه اندازی معاملات سلف و کاغذی، می تواند زمینه حضور هرچه بیشتر بخش خصوصی در بورس انرژی را فراهم کند. فعالان اقتصادی می توانند از این طریق در بورس های منطقه ای هم مبادلات را دنبال کنند. در اطراف ایران نزدیک به 15 کشور قرار گرفته اند که به خرید محموله های نفت سفید، گازوییل و نفت خام ایران تمایل دارند و این در حالی است که مازاد گازوییل ایران در فصول غیرکشاورزی بیش از 45 میلیون لیتر در روز بوده و دامنه خوبی را برای صادرات فراهم کرده است. با اجرای نظام بهینه سازی مصرف بنزین در کشور، مازاد مصرف بنزین از 25 میلیون لیتر به 50 میلیون لیتر می رسد و صادرات این فرآورده نفتی به معنای ارزش افزوده بیشتر و درآمد بالاتر کشور است.