دلایل افزایش نرخ ارز

نرخ ارز به هر دلیل معلوم یا نامعلوم در دو ماه گذشته رشد حدود 20 درصدی را تجربه کرده است و قطعا این شرایط برای اقتصاد کشور و هیچ فعال اقتصادی خوشایندی نیست؛ به هر حال همان طور که پایین نگهداشتند تصنعی نرخ ارز دغدغه و مورد نقد فعالان اقتصادی است، افزایش آن به صورت هیجانی و رشد یک باره حدود 20 درصدی اش هم در مدت دو ماه، برای هیچ فعال اقتصادی پذیرفته نیست. این شرایط ضمن کاهش قدرت خرید مردم و فعالان اقتصادی تاثیرات منفی روحی و روانی خود را نبر جا گذاشته و تقاضای کاذب را افزایش میدهد و باعت میگردد ضمن افزایش غیر واقعی ، امکان برنامه ریزی را از صادرات کنندگان، تولیدکنندگان و حتی هر فعال شهروند ایرانی می گیرد و و باعت میشود شرایط زندگی را دگرگون سازد .

ولی اینکه چگونه و چرا این اعداد و ارقام را برای دلار و انواع ارزها ما امروز شاهدیم در دو بخش قابل بررسی است: در مرحله اول ما باید بپذیریم و قبول کنیم که بزرگ ترین عرضه کننده ارز در کشور ما بزرگ ترین عرضه کننده نفت است، یعنی درآمدهای نفتی را کسب می کند و بیشترین ارز را هم در اختیار دارد؛ در این شرایط دولت با افزایش و یا کاهش عرضه ارز می تواند به راحتی بازار را تحت تاثیر قرار دهد. در این بین بعضی از کارشناسان معتقداند دولت به دلیل کمبود منابع و عدم تحقق بودجه به ناچار برای پرداخت هزینه ها و جبران کسری بودجه مجبور شده است نرخ ارز را رها کند تا به تواند با کسب درآمد از تفاوت نرخ ارز آزاد و نرخ ارز رسمی در بودجه؛ کسری منابع خود را تامین کند، وبعد از مدت کوتاهی ارامش به بازار باز میگردد و قیمت ها کاهش می یابد اتفاقی در سال قبل نیز تجربه شد ، البته نکته ای که البته دولت مردان آن را رد می کنند و معتقد به آن نیستند؛ پس اگر ما سخنان دولت مردان را بپذیریم و قبول داشته باشیم که دولت از افزایش قیمت ارز به دنبال کسب درآمد برای تامین بودجه نیست، افزایش روزهای گذشته قیمت ارز به این معنا است که تقاضا در بازار زیاد شده و بانک مرکزی هم قادر نبوده که این تقاضا را جواب گو باشد و بتواند شرایط را مدیریت بکند؛ در صورتی که ما وقتی نگاه می کنیم می بینیم درآمدهای ارزی دولت افزایش داشته است. توجه داشته باشید که میزان صادرات ما تقریبا مانند سال های 1390 و 1391  حدود 40 تا 45 میلیارد دلار است و در مقابل وارداتمان باوجود اینکه رشد پیدا کرده نسبت به چهار سال پیش وکه بالغ بر 60 میلیارد دلار سال های 1392 و 1393 بوده، بمراتب کمتر است در این میان فروش نفت کشورمان هم به مراتب بیشتر از گذشته است و عملا درآمد ارزی کشور بهتر از سال های تحریم هست اما سوال این است که چرا در این شرایط بازار ارز و عرضه آن مدیریت نمی شود؟

فکر می کنم اگر ما آن سناریو اول را که خود دولت تمایل به افزایش قیمت ارز برای جبران کسری بودجه را دارد، کنار بگذاریم به این نتیجه می رسیم که پایین نگهداشتن تصنعی نرخ ارز از سوی دولت برای نشان دادن قدرت پول ملی و عدم اجرای قانون برنامه های توسعه کشور که اعلام می کند قیمت ارز متناسب با تفاصل تورم داخلی و خارجی هر سال باید افزایش پیدا کند (که جلوی اجرایی شدن آن را دولت می گیرند)، نتیجه اش رها شدن فنر نرخ ارز هر از چند ( مانند شرایط کنونی ) و به صورت ناگهانی می شود و ما شاهد افزایش و تکانه های غیرمنطقی ارز در مدت کوتاه می شویم؛ این تجربه ای است که در دولت دهم هم اقتصاد ایران داشت و لطمه های بسیاری از آن خورد که همچنان هم آثار سوء آن را در اقتصاد ایران با گذشت چند سال می بینیم. متاسفانه باوجود همه تاکیدات و همه تذکراتی که توسط بخش خصوصی و اقتصاددانان به دولت یازدهم و دوازدهم همچون دولت نهم و دهم داده شد که پایین نگهداشتن تصنعی نرخ ارز و واقعی و تک نرخی نکردن آن مشکلاتی را برای کشور به وجود می آورد؛ هیچ گوش شنوایی وجود نداشت و آن چه شاهدیم حاصل همین موضوع است. کارشناسان پیش از این به دولت مردان بارها هشدار دادند که پایین نگهداشتن غیر واقعی نرخ ارز عملا تشویق واردات و سوبسید به وارد کنندگان است، قاچاق را افزایش می دهد و صادرات کاهش پیدا می کند ولی همه این نکات با بی توجهی رو به رو شدند.

در این شرایط باید گفت اگر شرایط کنونی وضعیت مطلوب دولت نیست نتیجه سیاست های تکراری دولت های قبل است که اعمال کرده و امروز حاصل آن را می بیند و در اصل این موضوع و این گونه افزایش قیمت ارز زندگی تمام مردم جامعه را متاسفانه تحت تاثیر قرار می دهد و قدرت خرید شهروندان ایرانی براثر آن کاهش پیدا می کند و متاسفانه افراد فقیر و تهی دست را فقیرتر می کند و این در شرایطی است که دولت با اعطاء ارز مبادله ای با اختلاف 800 تا 1000 تومان از ارز آزاد امروز رانت بسیار بزرگی در اختیار عده ای می گذارد و باعت می شود در شرایطی که همه فقیرتر می شوند افراد خاص ثروتمندتر شوند و اختلاف طبقاتی بیشتر شود؛ بنابراین چیزی که امروز در بازار می بینیم نتیجه سیاست گذاری هایی هست که پیش از ین نیز تجربه شده است و مجددا در شرف وقوع است.